بر اساس این نظریه مبنای حمایت از بزه دیده را قصور دولت تشکیل می دهد زیرا بدون تردید یکی ازاهداف اساسی دولت ها ایجاد نظم و حراست از امنیت ، حقوق ، آزادی و روحیات شهروندان است .
تقلیل بزهکاری : برخی از دانشمندان مبنای حمایت از بزه دیده را کاهش بزهکاری دانسته اند و چنین گفته اند که حمایت از بزه دیده گذشته از ابعاد ارزش آن نقش مؤثری در پیشگیری از بزهکاری دارد زیرا هم از بزه دیده گی جلوگیری می کند و هم مانع تبدیل بزه دیده به یک انسان بزهکار می شود و در نتیجه مانع انتقام های فردی و کنش خودسرانه وگسترش بزهکاری می شود .
۱-۲۵-حقوق متهم
عبارت است از مجموعه اختیارات و امکاناتی که در یک دادرسی منصفانه از بدون اتهام تا صدور حکم لازم است، متهم از آن برخوردار باشد تا بتواند در مقابل ادعایی که برخلاف فرض برائت علیه او مطرح شده است از خود دفاع کند به طوریکه دفاع از منافع جامع نباید منجر به نادیده گرفتن حقوق متهمان گردد و به این سبب مقررات آیین دادرسی کیفری باید به گونه ای تنظیم شود که علاوه بر رعایت حقوق جامعه، بیگناهی را در اثبات بیگناهی خود یاری کند.
۱-۲۶-تعریف متهم
به رغم آنکه قانونگذار بارها در باره متهم سخن گفته ولی تعریفی در این اصطلاح به دست نیامده است(اصل ۱۷۱ قانون اساسی) برای رفع این می توان گفت کسی که در مظان ارتکاب جرم گرفته است را متهم می نامند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

به نظر می سد واژه متهم از بدو فرایند کیفری، تصرفی است آشکار به حقوق شهروندی، زیرا تا قبل از صدور کیفر خواست مظنون و پس از آن عنوان متهم نسبت به شخصی تحت بررسی داده می شود و بار حقوقی منفی این واژه متهم برچسبی برشخصیت وی داشته باشد. به هر تقدیر متهم کسی است که اتهامی به وی نسبت داده شده است و در صورت اثبات آن در تردد مراجع قضایی می بایست متحمل مجازات مقرر در این قانون گردد.
شاهد: که به دو مفهوم لغوی و اصلاحی مورد بررسی قرارخواهد گرفت:
مفهوم لغوی
با توجه به رابطه جدایی ناپذیر میان شاهد و شهادت، بسیاری از لغت دانان ذیل تعریف لغوی شهادت به شاهد به صورت مختصر اشاره نموده اند در لغت نامه دهخدا شاهد به معنای حاضر و ماظر و گواه آمده است ،شاهد الحال در معنای گواه حاضر و ناظر به کار رفته و شاهد بودن ،ناظر بودن بروقوع امری یا چیزی معنا گردیده است.^[۱۳]
در فرهنگ لغت معین نیز شاهد همان گواه است که امری یا واقعه ای رامشاهده کرده است .^[۱۴]
مفهوم اصلاحی
در اصطلاح فقها شاهد گواه دهنده از روی یقین به حق برای شخص علیه و شخص دیگری دانسته شده است همان که گفته شد در این تعریف وابستگی جدایی ناپذیر بحث شهادت و شاهد به خوبی احساس می شود.
حقوق دانان نیز به تعریف این واژه پرداخته اند: دکتر لنگرودی می نویسد :
شاهد کسی است که نسبت به امری شهادت می دهد خواه موضوع شهادت را احساس نموده باشد خواه از آن اطلاع حاصل کرده باشد.^[۱۵]
۱-۲۷-مطلع
مطلع در لغت به معنای خبر دهنده، دانا، آگاه و خبر دار آمده است و مطلع شدن یعنی دریافت کردن و آگاهی پیدا کردن به تفصیل خبردار شدن و واقف گشتن .^[۱۶]در اصطلاح نیز به معنای عام و خاص به کار می رود . مطلع در معنای عام شامل کسی است که به نوعی اطلاع بروقوع امری یافته باشد با توجه به این تعریف شاهد هم ذیل بحث مطلع در معنای عام قرارمی گیرد و اما مطلع در معنای خاص بسیاری از محدودیت ها و قیود شاهد را به همراه ندارد از آن جمله می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
جنسیت شاهد در پذیرش شهادت تاثیر گذار است زیرا همان که بیان خواهد شد در بعضی موارد دعوی به شهادت مردان ثابت می شود و در بعضی موارد دیگر به شهادت زنان. حال آنکه در گواهی مطلع چنین محدویتی وجود ندارد.
به طور معمول، حمل ادای شهادت مراجع قضایی می باشد و این در صورتی است که گواهی مطلعان در حمل واقعه و در امور کیفری در حضورشخص غیر قاضی صورت می گیرد. در شهادت، تعداد شهود مورد نیاز از قبل توسط قانونگذار تعیین گردیده است و هر موضوعی از حیث تعداد شاهد حکم خاص خود را دارد اما در گواهی مطلعان تعداد آنها بستگی به فرد تحقیق کننده دارد .
در شهود داشتن شرایط خاص مذکور در ماده ۱۵۵ قانون آیین دادرسی کیفری ضروری است . بر اساس ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی کیفری این شرایط در باره مطلع مورد نیاز نمی باشد و در هر صورت باید گفت گواهی مطلعان در باره موضوعاتی که با استفاضه ثابت می گردد در حکم استفاضه است اما در مواردی که خارج از حیطه مذکور است گواهی مطلعات ممکن است مستند به علم قاضی شمرده شود که تشخیص میزان اعتبار آن به نظر دادرس واگذار گردیده است .
۱-۲۸-حمایت
برنامه های حمایتی مجموعه شیوه ها، امکانات، تسهیلات بلند مدت یا کوتاه مدت هستند که دستگاه عدالت کیفری به موجب قانون و زیر نظر مقام قضایی در جهت پشتیبانی مادی، معنوی و قانونی از شهود یک دعوی کیفری در معنای عام به عمل می آورد^[۱۷] .
فصل دوم
بررسی حقوق بزه دیده
۲-۱-مقدمه
توجه به رعایت حقوق بزه دیده از مسئولیت اولیه ضابطین دادگستری به عنوان اولین نهاد مرتبط با فرایند کیفری است و توجه به این حقوق از ابزارهای حفظ کرامت و جایگاه انسانی در جهت نهادینه کردن حقوق شهر وندی در جامعه است که انسانها از چه ارزش و جایگاهی برخوردار هستند ، بزه دیده که در اثر جرم دچار آسیب های گوناگون گشته اولین نهادی که با آن برخورد می کند ضابطین(پلیس) می باشد با توجه به مشکلات روحی و روانی و عاطفی و همچنین نگرانی و اضطراب او نیازمند آن است اولین نهادی که با آن سروکارد ارد در جهت حمایت از او و کاستن از دامنه آسیب هایش که از ناحیه جرم متوجه او شده است اقدامات شایسته ای انجام دهد، بنابراین حساسیت موضوع حمایت از بزه دیده و ارتباط تنگاتنگ آن با فرایند کیفری و توجه به نقش و جایگاه بزه دیده در این فرایند و تحقق سیاست حمایت از بزه دیده را نمایان می سازد چرا که ارتکاب جرم و رخداد بزه دیدگی در واقع منجر به مراجعه بزه دیده به دستگاه عدالت کیفری می شود و بدین سان بزه دیده به عنوان دیگر کنشگر مراحل پدیده مجرمانه وارد فرایند کیفری می شود لذا در مراحل مختلف این فرایند است که حمایت از بزه دیده می تواند معنای واقعی خود را پیدا کند و تدابیر حمایتی تضمینی به ویژه در قانون آیین دادرسی کیفری می تواند به منظور تضمین موقعیت مطلوب بزه دیده در فرایند کیفری جامعه عمل بپوشاند.
ضابطین دادگستری نقش اساسی در کاستن آسیب های مادی ومعنوی بزه دیده و حمایت قانونی از او دارند ، این حمایت می تواند به صورت توجه به حقوق و رفتار احترام آمیز با بزه دیده، توجه با آلام و نگرانی بزه دیده، ابراز همدردی و همدلی با وی، شناسایی و دستگیری مجرم و انجام صحیح تحقیقات مقدماتی و حمایت قانونی بزه دیده تجلی پیدا کند.
در این فصل به برخی از حقوق و حمایت هایی که توسط ضابطین در جهت حمایت و کمک به بزه دیده باید صورت گیرد مورد بررسی قرارمی دهیم .
۲-۲-مسئولیت ضابطین دادگستری در حمایت از بزه دیدگان
۲-۲-۱-گفتار اول : ارائه خدمات و مشاوره حقوقی و آگاه سازی به بزه دیدگان
راهنمایی های لازم در خصوص نحوه جمع آوری دلایل مانند مراجعه به پزشکی قانونی درمورد آسیب های جسمانی ، تنظیمان شکابات کیفری و اخذ دستور از مقام قضایی، حفظ و جمع آوری دلایل ارتکاب جرم، معرفی شهود و نظایر آنها اهم از مواردی است که پلیس بلافاصله پس از مواجهه با بزه دیده باید برای وی توضیح دهید. پس در این صورت قانونگذار به منظور حمایت از بزه دیده و اینکه بتواند بزه دیده از حق خود دفاع کند در هر کلانتری قانونگذار واحدی را برای ارائه خدمات و مشاوره حقوقی و راهنمایی های لازم دایر کرده است به همین منظور وظیفه مشاوره را می گوییم :
مهمترین وظیفه یک مشاور فراهم کردن اطمینان خاطر عاطفی دوباره برای بزه دیده است که البته موفقیت آن بر برآورده شدن نیازهای عملی برای بزه دیدگان بستگی دارد، اگر مشاوره دهنده نتواند هیچ کاری برای از میان برداشتن فشاهای روانی بزه دیده ای ک نیازهای عملی اش برآورده نشده است انجام دهد بخشی از تلاش او باید کمک به دگرگونی شرایطی باشد که بر این فشار روانی می افزاید .
در این خصوص در سال ۱۳۷۹ در اکثر مراکز پلیس ایران واحد های ارشاد و مددکاری اجتماعی ایجاد شده است. فعالیت اصلی این واحد ها ارائه راهنمایی های لازم به بزه دیده و آگاهی دادن به آنان در مورد حقوقشان است. ضمن اینکه از طریق گفت و گو با بزه دیده وبزه کار سعی در سازش بین آنها می کنند . گان حق دارند که در اولین فرصت از خدمات وراه های موجود میزان آثار بزه دیدگی خود آگاه شوند، زیرا در این صورت می توانند امکانات موجود برای احقاق حق و جبران را بهتر برآورده کنند البته این آگاه سازی در مورد بزه دیدگان خاص اهمیت بیشتری دارد زیرا باید با شرایط ویژه آنان سازگار باشد .
بر اساس ماده ۳۸ قانون جدید آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ که مقرر می دارد :
ضابطین دادگستری مکلفند شاکی را از حق درخواست جبران خسارت و بهره مندی از خدمات مشاوره ای موجود و سایر معاضرتهای حقوقی دیگر آگاه سازند .
آگاه سازی و اطلاع رسانی یکی از آشکار ترین حقوق شهروندی شخص بزه دیده است و می تواند از مهمترین راه های پاسخگویی به نیازهای وی باشد با توجه به متفاوت بودن مراحل کیفری ونقش وجایگاه حساس بزه دیده در این آگاه سازی جنبه های گوناگونی به خود می گیرد .
اطلاع رسانی در باره روند تحقیقاتی یکی از راه ها در آگاه سازی بزه دیده است که در صورت درخواست بزه دیده باید انجام شود مگر آنکه روند تحقیقات را با خطر و مشکل روبرو سازد، که در آن صورت باید از انجام آن پرهیز کرد و یکی دیگر از راه های اطلاع رسانی در باره اطلاع رسانی در مورد پیگیری متهم است که آگاه سازی متهمان از اتهام یا اتهام های وارد شده بر متهم، تاریخ، مکان رسیدگی به اتهام متهم و . . . انجام می شود .
برای کسانی که بار اول مورد بزه دیدگی قرارگرفته اند نقش پلیس ومشاور چشم گیر تر و مضاعف تر خواهد بود به این صورت که راهنمایی های لازم در خصوص نحوه جمع آوری دلایل و مراجعه به پزشکی قاونی و تنظیم شکایت و معرفی شهود و . . . . می باشد .
۲-۳-گفتار دوم
۲-۳-۱-رسیدگی به شکایات و تشکیل پرونده قضایی
رسیدگی به شکایات و تشکیل پرونده قضایی که خود این موضوع در سه نوع مورد بحث در مراجع انتظامی رسیدگی می شود به شرح ذیل :
مراجعه حضوری: شخص با اشخاص با ارائه کارت شناسایی و به صورت حضوری به کلانتری یا پاسگاه انتظامی مراجعه نموده که مورد بزه دیدگی واقع شده اند و موضوع شکایت خود را به دایره افسر ارجاع می دهد و در صورت نیاز به تشکیل پرونده ابتدا اظهارات فرد مراجعه کننده به صورت جلسه، دلائل و مدارک وی اخذ و موضوع در سیستم کلانتری از قبیل دایره قضایی، دایره تجسس، دایره اطلاعات ، دایره مبارزه با مواد مخدر، دایره مشاوره، و مدد کاری اجتماعی ارجاع می گردد و در صورتی که فرد مراجعه کننده فقط جهت ارشاد قضایی و راهنمایی مراجعه نماید مراتب توجیه وی صورت جلسه و در سوابق بایگانی می گردد و در غیر این صورت پس از ارجاع به دوایر مربوطه اولین اقدام انجام تحقیقات اولیه تکمیل پرونده و ارسال به دادسرا توسط مسئول دوایر در اسرع وقت باید صورت بگیرد.
ارائه مرجوعه قضایی: در این نوع شخص با اشخاص با ارائه یک برگ مرجوعه قضایی متضمن به دستور دادستان یا معاون وی به کلانتری مربوطه که جرم یا بزه در در حوزه استحفاظی آن کلانتری به وقوع پیوسته مراجعه و برابر روند بند ۱ برگ مرجوعه از طریق افسر ارجاع به دوایر مربوطه و مرتبط با نوع جرم ارجاع و پس از انجام دستورات مندرج در مرجوعه پرونده تشکیل و پس از انجام تحقیقات اولیه به عرض مقام قضایی جهت کسب تکلیف و دستورات بعدی ارسال می گردد .
در این نوع رسیدگی به شکایات در جرایم مشهود بوده که تماس با پلیس که حق بزه دیده در دسترسی سریع و آسان به پلیس می باشد پس از حضور مأمورین و ضابطین قضایی در محل و چنانچه در لحظه ورود مأمورین در محل مورد نظر جرم در رؤیت مأمورین انجام شود که جرم مشهود بوده که بلافاصله ضابطین قضایی وظیفه دارند پس از حفظ صحنه جرم و جمع آوری آلات و ادوات دخیل در جرم و شناسایی هویتی متهم یا متهمان یا شاکی یا شکایت و استماع مطلعین صورت جلسه تنظیم و به همراه افراد دخیل به کلانتری دلالت تا با بستگی به نوع جرم و دوایر مستقر در کلانتری در حمایت از بزه دیده به موضوع رسیدگی نمایند .
۲-۴-گفتار سوم :
۲-۴-۱- جمع آوری گزارشات مردمی
یکی از مسئولیت های ضابطین دادگستری در حمایت از بزه دیدگان جمع آوری گزارشات مردمی جهت پیشگیری از وقوع جرم در سطح حوزه استحفاظی و ارتقای امنیت اجتماعی و ارتقای سطح رضایتمندی ساکنین حوزه استحفاظی می باشد که این مسئولیت پس از استماع گزارشات مردمی و تفکیک نوع جرم اعلامی مجدداً به دوایر مرتبط اعلام تا پس از بررسی به صورت نامحسوس و جمع آوری دلایل وشواهد در صورت نیاز پرونده تشکیل و به مراجع قضایی اجراء و ارسال می گردد که در صورتی که در این بحث مورد برای ضابطین موثق باشد و به موقع در خصوص پیشگیری از وقوع جرم یا برخورد با عاملین جرم توسط ضابطین انجام شود باعث رضایتمندی واعتماد مردم و بزه دیدگان به دستگاه قضایی وانتظامی می گردد.
۲-۵-گفتار چهارم :
۲-۵-۱- حق دسترسی سریع به پلیس
با ارتکاب جرم چرخ های ماشین نظام عدالت کیفری به حرکت در می آید . پلیس ممکن است شخصاً شاهد وقوع جرم باشد یا از طریق دریافت گزارش در جریان امر قرارگیرد . یکی از اقدامات مثبت پلیس ایران در این راستا، گسترش خدمات مرکز فوریت های پلیس (۱۱۰) می باشد که دسترسی بزه دیدگان به پلیس را در کوتاه ترین زمان ممکن در محل بزه دیدگی را فراهم می سازد. مهمترین خدمات این مرکز عبارتند از :
اعزام سریع پلیس به محل وقوع جرم ؛
برای دریافت شکایت و ارائه مشاوره های لازم ؛
حفظ صحنه جرم و جمع آوری ادله جرم، تنظیم صورت مجلس در محل ؛
حمایت از بزه دیده در مقابل احتمال بزه دیدگی مجدد ؛
اعزام پلیس زن در جرائم منافع عفت و خانوادگی؛
اعزام تیم های پلیسی همراه با بزه دیده ؛