جهت رسیدن به مساله طرح شده و برای رسیدن به اهداف پژوهش در ادامه نظریه های مرتبط مرور و مورد استفاده قرار می گیرد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۵-۱امنیت و احساس امنیت
امنیت (Security) از ریشه لاتین secures است که در لغت به معنای «نداشتن دلهره و دغدغه» است. بنابراین معنای لغوی امنیت، “رهایی از خطر، تهدید، آسیب، اضطراب، هراس، ترس، نگرانی یا وجود آرامش، اطمینان، آسایش، اعتماد و تأمین است” (ماندل،۱۳۷۹ :۴۴)
در واقع، “امنیت یعنی رفع خطر و رفع خطر یعنی استفاده بهینه از فرصت. بنابراین باید چنین نتیجه گرفت که امنیت دارای دو عنصر اساسی تهدید و فرصت است و برقراری امنیت منوط به رهایی نسبی از تهدید و بهره گیری بهینه از فرصت هاست” (خلیلی، ۱۳۸۱ :۴۲۸ ).
به این ترتیب، امنیت شامل دو وجه است؛ در وجهی تحقق امنیت در گرو «نبود خطر» است و در وجه دیگر« کسب فرصت ها و تضمین منافع و ارزش ها ».
امنیت یکی از اساسی ترین نیازهای بشری است و این مقوله «قدمتی به اندازه تاریخ بشر دارد و در طول تاریخ جامعه ای را سراغ نداریم که دیرزمانی فارغ از دغدغه ها و معضلات امنیتی روزگار را سپری کرده باشد.» (خوشفر، ۱۳۷۹ :۹۶)
در حقیقت «پدیده امنیت یک پدیده ادراکی و احساسی است. یعنی برای تحقق آن باید این اطمینان در ذهن توده مردم و دولتمردان بوجود آید که ایمنی لازم برای ادامه زندگی بدون دغدغه وجود دارد اما تعیین درجه و مرتبه از امنیت که در جامعه مورد نیاز می‌باشد ممکن نیست.» (خوشفر، ۱۳۷۸ : ۹۶)
بی تردید هیچ عنصری برای پیشرفت ، توسعه و تکامل یک جامعه و همچنین شکوفایی استعدادها مهمتر از عنصر امنیت و تامین آرامش نبوده و توسعه اجتماعی ، خلاقیت و فعالیت ارزشمند بدون امنیت امکان پذیر نخواهد بود . اصولا انسان برای رسیدن به یک درجه موفقیت در زندگی و برای رسیدن به اهداف والای انسانی بعد از برآوردن نیازهای فیزیولوژیکی که اساس موجودیتش را تشکیل می‌دهد، نیاز به وجود امنیت و احساس امنیت دارد . نیاز به امنیت پس از نیازهای فیزیولوژیکی انسان به عنوان یکی از ساختارهای اساسی و پایه ای تشکیل دهنده شخصیت فرد قلمداد می‌شود ، و تا زمانی که فرد در زندگی روزمره احساس امنیت نکند ، هیچ پیشرفتی در طول ساختار شخصیتی خود نخواهد کرد.مهمتر از امنیت ،موضوع احساس امنیت است . وجود امنیت یک جامعه به همان اندازه مهم است که احساس امنیت در آن جامعه ، و حتی بعضی از کارشناسان احساس امنیت را در یک جامعه ، مهمتر از وجود امنیت در آن می دانند چون ممکن است در جامعه ای امنیت وجود داشته باشد ولی فرد احساس امنیت ننماید .و ممکن است فرد به خاطر وجود پاره ای از عوامل مخل امنیت ،در جامعه احساس امنیت نکند . (همان: ۱۶۰).
مفهوم امنیت اجتماعی همچون سایر مفاهیم، در حوزه علوم اجتماعی حالت گسترده ای دارد و روی نقطه خاصی متمرکز نیست. به همین جهت ارائه نظریات کلی و کالبد شکافی مفهوم امنیت اجتماعی به تنهایی کافی نیست و غور و بررسی مفهوم امنیت اجتماعی نیازمند تحدید آن به حوزه خاصی از شرایط واقعی است که برای این منظور «خانواده» در نظر گرفته شده است، چرا که خانواده در بین تمامی نهادها، سازمان ها و گروه های اجتماعی نقش و اهمیتی خاص و بسزا دارد. چنان که هیچ جامعه ای نمی تواند ادعای سلامت کند اگر از خانواده هایی سالم برخوردار نباشد و هیچ جامعه ای نمی تواند ادعای امنیت کند، اگر خانواده از امنیت بهره مند نباشد.
شهرنشینی، خطرات جانی بسیاری را رقم زده است. انواع بیماری ها، انواع تصادفات و صور گوناگون تجاوز به جان افراد موجبات بروز نگرانی های بسیار در حیات را فراهم ساخته است. در حوزه اخلاق نیز چنین است. جامعه در حال گذار در برخورد با مدرنیته رسانه ای و ناقص دچار عوارض شی سروری، لذت گرایی و اشکال گوناگون آنومی در حوزه ارزش هاست. بنابراین، خانواده در ابعاد امنیت جان، مال، شغل، امنیت عاطفی و اخلاقی، آسیب پذیر گشته است. (ساروخانی،نویدنیا،۹۰:۱۳۷۵)
احساس ایمنی ذهنی یا اعتماد به دانسته های فرد در گذشته به هیچ روی به منزله وجود امنیت واقعی یا درستی دریافت های شخصی نیست، حتی اگر برای نمونه ، فرد مرفه ای را در کشوری مرفه در نظر بگیرید، تصویر زندگی روزمره او هیچ گونه جای تردید باقی نمی گارد که امنیت در مفهوم جامع آن به طور معقول از دایره دستیابی کامل خارج است. چرا که هریک از افراد جامعه اعم از غنی و فقیر به طور نسبی در معرض تهدیدات مختلفی از جمله تهدیدات طبیعی (مانند زلزله، قحطی، سیل) تهدیدات فیزیکی یا جسمی، (درد، صدمه، مرگ) ، تهدیدات اقتصادی(سرقت یا تخریب اموال، عدم اشتغال) تهدیدات حقوقی (زندانی شدن، فقدان آزادی بیان) تهدیدات موقعیتی (از دست دادن شغل، تنزل رتبه) ، تهدیدات اجتماعی (نبود اعتماد، فقدان تعهد، ترس از دست دادن آبرو و ارزش های اخلاقی) و تهدیدات فرهنگی (عدم دسترسی به دانش و معرفت، تضعیف الگوهای فکری – رفتاری) قرار می گیرند. (محبوبی منش، ۱۳۸۱، ۱۳۹)
اگرچه امنیت مسئله مهمی است ، امابسیاری از جامعه شناسان احساس امنیت را مهم تر و ضروری تر از وجود امنیت توصیف می‌کنند و معتقدند عوامل بسیاری در فقدان یا کمبود این احساس در جوامع مختلف دخیل اند . همچنین بسیاری از دانشمندان معتقدند که امنیت یک پدیده احساسی و ادراکی است و بیشتر به احساس روانی شهروندان از عوامل تهدیدکننده جرم برمی گردد و ممکن است میزان احساس ناامنی فرد با واقعیت خارجی میزان عوامل تهدیدکننده مطابقت نداشته باشد یا بر عکس، متناسب به میزان و اثر عوامل تهدیدکننده، میزان احساس ناامنی فرد نیز در نوسان باشد. بنابراین نمی توان بیان کرد در جامعه ای که امنیت وجود دارد، حتماً احساس امنیت نیز وجود دارد، چرا که احساس امنیت از موارد دیگری همانند ذهنیت مردم از جامعه مورد مطالعه نشئت می گیرد. مثلاً ممکن است در جامعه ای امنیت از لحاظ انتظامی و پلیسی وجود داشته باشد، اما افراد احساس امنیت نکنند. (همان: ۱۴۱)
۲-۵-۲احساس امنیت و اعتماد
احساس امنیت عبارت است از احساس آزادی نسبی از خطر. این احساس وضع خوشایندی را ایجاد می کند و فرد در آن دارای آرامش جسمی و روحی است. ایمنی از عواطف و احساسات زیربنایی و حیاتی برای تامین بهداشت روانی است. افراد ناامن، نامتعادلند. شخصی که دائما احساس عدم امنیت، ترس و خطر از بیرون و درون خود می کند، نمی تواند انسان سالمی باشد. او با پرخاشگری یا اضطراب واکنش نشان داده و در دنیای ذهنی خود مدام در حال دفع کردن خطرات احتمالی است. روابط توام با اعتماد، احساس امنیت را بالا می برد، ‌تاثیری که احساس ناامنی بر انسان دارد ایجاد حالت تنش و برانگیختگی و عدم تعادل است. بعضی از روانشناسان معتقدند که احساس ناامنی یک احساس خالص، ‌مجرد و محدود نیست.‌بلکه احساس پیچیده و مرکبی است که باید به عنوان یکی از صفات اصلی کل شخصیت انسان محسوب گردد. در این میان آبراهام مزلو روانشناس انسان گرا از اولین کسانی بودکه در این زمینه نظرات اساسی ارائه داده و چهارده نشانه برای این احساس برشمرد که عبارتند از: ۱- احساس طرد شدن، مورد عشق و علاقه دیگران نبودن ۲- احساس تنهایی ۳- احساس اینکه دائما در معرض خطر قرارداد ۴- ادارک دنیا به عنوان مکانی تاریک، خصمانه و خطرناک ۵- دیدن دیگران به عنوان افرادی بد، شیطانی و خودخواه ۶- احساس عدم اعتماد، حسادت و بخل ۷- بدبینی ۸- گرایش به ناخشنودی و نارضایتی از خود و محیط ۹- احساس تنش، فشار و کشمکش درونی توام با خستگی و بی حوصلگی. ناراحتی، کابوس و بی ارادگی ۱۰- گرایش به عیب جویی زیاد نسبت به خود ۱۱- احساس گناه و شرمندگی ۱۲- اختلال در پذیرش خود، نیاز به قدرت و مقام اجتماعی، جاه طلبی، پیشرفت و پرخاشگری یا بالعکس احساس خودآزاری، وابستگی به دیگران .‌احساس بیچارگی و درماندگی و تسلیم در برابر ناملایمات ۱۳- میل دائمی و شدید برای یافتن امنیت به صورت هدفهای مکرر و متغیر و کاذب ۱۴- خودخواهی، خودمداری و فرد گرایی و اشتغالات ذهنی شدید و مستمر. (بک، ۱۳۷۸: ۲۳)
۲-۶ دیدگاه های مختلف نظریه پردازان در مورد امنیت
نظریه پردازان رویکرد سنتی
افلاطون
افلاطون عدالت را به عنوان یکی از وسایل مهم برای رسیدن و دست یافتن به امنیت تلقی کرده است. «افلاطون (تولد ۴۲۸ قبل از میلاد) در آثار متعدد خود بویژه در کتاب سیاست معروف و در کتاب نوامیس … خواهان جامعه ای آرمانی (مدینه فاضله) است که در آن همه مردم از امنیت اجتماعی برخوردار باشند. او معتقدند بود که نباید گذاشت چه فرد و چه جامعه یکی بر دیگری پیشی گیرد. زیرا هم در فرد و هم در جامعه انحطاط به بار خواهد آورد.» (خوشفر ، ۱۳۸۰ : ۹۷)
ارسطو
ارسطو خواستار نظم، آرامش، امنیت و وضع قوانین معتدل در جامعه بود و معتقد بود که سوداگرای پول پرستی و افراط در ثروتمندی، فرزندان ناشایست برجای می نهند و زمینه اصلاح، بازسازی و امنیت را از بین می برند.
او می گفت: در بعد سیاسی اگر عده ای از مردم- توده ها یا اشراف جامعه- احساس مظلومیت بکنند، علیه وضع سیاسی موجود، شورش خواهند کرد. اگر اشراف حاکم باشند و نابرابری سیاسی برقرار گردد، شورش خواهند کرد. اما اگر در جامعه برابری سیاسی برقرار باشد و اشراف به این امر اعتقاد یابند که حقشان ضایع شده است و با افراد معمولی یکسان دانسته شده اند، آنگاه احساس مظلومیت کرده و علیه وضع سیاسی ظالمانه شورش خواهند نمود و همین شورش ها امنیت داخلی جامعه را از بین می برند (مرجایی، ۱۳۸۲: ۷).
توماس هابز
توماس هابز منشا و پیدایش دولت را ایجاد نظم و امنیت می داند. وی اعتقاد دارد که مردم نخستین برای جلوگیری از برخوردهای دائمی و به دلیل احتیاج به امنیت و صلح و نظم، از حقوق طبیعی خود چشم پوشی نمودند و با عقد قرار دادی، قدرت را به یک شخص تفویض کردند تا وی از جانب دیگران در ایجاد امنیت تلاش کند.» (جسمرانی فراهانی ، ۱۳۷۴ : ۸-۷)
توماس هابز در فلسفه سیاسی خود، تعریفی از انسان میکند که آن را مبنای قرارداد و نظم اجتماعی قرار می‌دهد. به نظر او انسان موجودی خودخواه است و صرفاً به ارضای امیال فردی علاقه مند می‌باشد. انسانها ذاتاً شرورند و انسان گرگ انسانهاست . در شرایط یا حالت طبیعی ، انسانها در جنگی دائم و مرگبار علیه یکدیگر هستند. خشونت اصل و اساس این حالت است و نتیجه آن وحشت و هراس دائم همه علیه همه است. از نظر هابز ، در این حالت ، روابط انسانی اساساً به گونه ای مبتنی بر رقابت است. زیرا در صورتی هر فردی می‌تواند آنچه را نیاز دارد، داشته باشد که دیگری دست از آن بردارد . هر فرد ناگزیر است که به همنوعان خود به دیده موانعی بنگرد که در میان او و نیازمندی هایش حایل شده اند. زور و فریب موثرترین ابزاری هستند که او در مواجهه با همنوعانش به کار خواهد برد، زیر ا با به کار بستن آنهاست که او می‌تواند رقیبانش را مغلوب کند و آنها را به خدمت اهداف خویش درآورد. اما از طرفی ، ارضای امیال فردی نم یتواند با وجود این هرج و مرج در جامعه امکان پذیر باشد و راه حل نهایی آن است که انسان با یکدیگر هم آوازه شده و یک قرارداد اجتماعی به وجود آورند. یعنی تنها فرایندی که میتواند تهدید این خشونت را از میان بردارد، انتقال داوطلبانه آن به یک نهاد است. انسانها باید حق اعمال خشونت را از خود سلب کرده و آن را برای همیشه به یک دولت مرکزیت یافته منتقل نمایند تا این دولت بر مردم حکومت کند و انسانها را کنترل کند تا نظم اجتماع ی برقرار شود . پس قرارداد اجتماعی اساس نظم اجتماعی در جامعه ، است)ورسلی، ۱۳۷۸ ، ص ۸ ؛ شرفی ، ۱۳۸۴ ، ص ۱۷۶)
به این ترتیب، افراد حاضرند بخشی از آزادی خود را برای دستیابی به سطوح بهتری از امنیت فدا کنند و در این روند است که حکومت و دولت شکل می گیرد. توماس هابز هدف ، » : در باب علل و ایجاد دولت می گوید غایت یا خواست نهایی آدمیان که طبعاً دوستدار آزادی و سلطه بر دیگران اند از ایجاد محدودیت بر خودشان که همان زندگی کردن در درون دولت است دوراندیشی درباره حفظ و حراست خویشتن و به تبع آن تأمین زندگی رضایت بخش تری است؛ یعنی اینکه هدف آنها رهانیدن خویشتن از همان وضع جنگی محنت باری است که پیامد ضروری امیال طبیعی آدمیان در زمانی است که قدرتی مشخص و مشهود وجود نداشته باشد تا ایشان را در حال ترس و بیم نگه دارد و به موجب ترس از مجازات ، نسبت به اجرای پیمان های خویش و رعایت قوانین طبیعی ملزم و متعهد کند. زیرا قوانین طبیعی )همچون عدالت، انصاف، اعتدال، ترحم( به خودی خود و بدون وجود ترس از قدرتی که موجب رعایت آنها گردد، مغایر ب ا امیال طبیعی ماست که ما را به غرض ورزی، غرور و کینه جویی و غیره رهنمون می گردند و عهد و پیمان ها بدون پشتوانه شمشیر تنها حرف اند و به هیچ روی توان تأمین امنیت آدمی را ندارند (هابز، ۱۳۸۷ ، ( ۱۸۹
پس هابز تنها راه را تأسیس یک قدرت عمومی می داند و معتقد است :مردم دولت ها را ایجاد کردند تا از آنها در مقابل تهاجم خارجیان و نیز صدمه به یکدیگر دفاع کنند و در نتیجه چنان امنیتی به وجود بیاورند که بتوانند با کوشش خود و بهره گیری از امکانات زمین، رشد پیدا کنند و رضایتمندانه زندگی کنند بنابراین به عقیده هابز تنها دولت و قدرت است که می‌تواند محور اصلی تأمین نظم اجتماعی شود و در نتیجه امنیت اجتماعی انسان ها فقط از طریق دولت و ، قدرت واحد تأمین می‌شود )شرفی ، ۱۳۸۴ ،( ۱۷۶
تونیس
تونیس آلمانی با طرح مفاهیم گمنشافت و گزلشافت به تبیین مفهوم امنیت اجتماعی پرداخته است. از نظر او گمنشافت، نشان دهنده اجتماع و گزلشافت نشان دهنده جامعه است. گمنشافت با پیوندهای نزدیک، صمیمانه، شخصی، علاقه به رفاه همدیگر، همکاری و اعتماد متقابل مشخص می‌شود. ویژگی چنین جمعی، کوچکی آن، بقای روابط سنتی در درون و سرنوشت مشترک اعضای آن است. ولی گزلشافت بر رقابت، نقص شخصی، کارآیی، پیشرفت و تخصص استوار است. تونیس از community security یاد می کند. که در واقع مربوط به گمنشافت و حفظ آنها از خطرات و آسیب‌ها است و این مشابه مفهومی است که بوزان تحت عنوان societal security مطرح کرده است. ( توسلی ، ۱۴۱:۱۳۸۲)
- دیدگاه های جامعه شناسان معاصر
رویکرد اجتماعی یا مدرن
ویور
در میان نظریه پردازان امور امنیتی ویور امنیت اجتماعی را توانمندی جامعه برای مراقبت از خصوصیات و ویژگی های بنیادین خود، در شرایط تغییر و تهدیدات عینی و احتمالی تعریف نموده و بر ارتباط نزدیک میان هویت جامعه و امنیت تاکید داشته خاطر نشان می کند که جامعه امنیت هویتی اش را طلب می کند .ویور ،تمرکز اساسی و اصولی پدیده امنیت اجتماعی رابر هویت های مرکب جمعی در مقیاس بزرگ مانند هویت دینی و مذهبی و هویت های قومی و طایفه ای قلمداد نموده که کار ویژ ه هایی جدا از دولت دارند . او هویت را به مثابه مفهوم گویا و روشن امنیت اجتماعی تلقی می کند و اعتقاد دارد که در شرایطی امنیت اجتماعی موضوعیت پیدا می کند که اجتماع احساس کند هویتش در معرض خطر جدی قرار گرفته است و هویت عبارتست از آنچه که موجب شناسایی شخص باشد یعنی آنچه باعث تمایز یک فرد از فرد دیگری گردد ،هویت در خلاء مطرح نمی شود . هویت به معنای چه کسی بودن ،از نیاز طبیعی انسان به شناخته شدن و معرفی شدن به چیزی یا جایی نشئت می گیرد . این احساس نیاز به تعلق، نیاز ذاتی و اساسی است که در هر انسانی وجود دارد .
باری بوزان
امنیت اجتماعی (societal security) اولین بار و به صورت منسجم توسط «باری بوزان» Barry Buzan در کتاب «مردم، دولتها و هراس »به کار برد (روی، ( ۳:۱۹۹۶ مطرح شد. به عقیده بوزان امنیت بشری به پنج دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از: امنیت نظامی، امنیت سیاسی، امنیت اقتصادی، امنیت اجتماعی، امنیت زیست محیطی.
امنیت اجتماعی از نظر بوزان به حفظ ویژگیهایی اشاره دارد که بر اساس آن، افراد خود را به عنوان عضو یک گروه اجتماعی قلمداد می‌کنند، یا به عبارتی، با جنبه هایی از زندگی فرد ارتباط پیدا میکند که هویت گروهی او را شکل میدهد )بوزان؛ ویور، ۴-۵:۱۹۹۸ )در آراء بوزان حوزهایی از حیات که فرد خود را بدان متعلق می داند و در برابر آن » ما« به واسطه ی مفهوم احساس تعهد و تکلیف میکند مورد نظر است. بنابراین هر عامل و پدیده ای که باعث ایجاد اختلال در احساس تعلق و همبستگی اعضاء یک گروه گردد، در واقع هویت آن گروه را به مخاطره انداخته و تهدیدی برای امنیت اجتماعی آن قلمداد می گردد )بوزان،۳:۲۰۰۰). در دیدگاه او، همبستگی افراد یک جامعه، علاوه بر حفظ و بقاء، نیازمند حمایت و تقویت نیز است که این امر در سایه ی برخورداری از امکانات صورت می گیرد. به میزانی که افراد جامعه از امکانات مختلفی چون، آموزش، بهداشت، رفاه، آزادی و غیره بهره مند گردند، احساس خشنودی از تعلق به چنین جامعه ای داشته و دلبستگی میان آنها تقویت شده ) نویدنیا، (۱۳۸۵ و در نتیجه احساس امنیت آن ها افزایش خواهد یافت .
نکته ی دیگر، اینکه بوزان و ویور امنیت را در دو بعد عینی و ذهنی مطرح کرده و اظهار می دارند که تهدیدهای امنیتی در دامنه ای وجود دارند که به طور ذهنی نیز قابل تجربه هستند )بوزان؛ ویور؛ دوویلد : ۱۹۹۸،۱) بوزان، نقطه ی آغازین امنیت را ذهنی و مبتنی بر تصمیم بازیگران معرفی می کند. او بیان می دارد که، مسأله ی امنیت در اجتماع شناخته می‌شود، زیرا بازیگران می توانند به آن رجوع کنند و برخی پدیده ها را به عنوان تهدید نگاه کنند )ابراهیمی ، ۴۴۶:۱۳۸۶).
تئودور کمپر
از دیگر تئور ی ها ی موجود درباره میزان احساس امنیت افراد مدل پایگاه - قدرت تئودور کمپر است که در سه فرضیه اصلی خلاصه می گردد.
۱.هرچه شخص در روابط اجتماعی افزایش قدرتی ر ا تجربه کند، احساس رضایت وی از امنیت و اعتماد بیشتر خواهد بود

2. 2. هرچه شخص انتظار به دست آوردن قدرت در روابط اجتماعی را داشته باشد ولی آنرا بدست نیاورد، احساس اضطراب او و به صورت بالقوه احساس ترس او بیشتر خواهد بود

۳.هرچه شخص بیشتر احساس کند که پایگاه ش در روابط اجتماعی در حال صعود است ، احساس رضایت و رفاه او بیشتر خواهد بود (رفیع پور، ۱۳۶۴ : ۶۰-۶۲)
آنتونی گیدنز:
گیدنز زندگی اجتماعی انسان را واجد الگومندی و ضابطه مندی خاصی می داند که به واسطه آن زندگی بشر همواره سامان می یابد و این سامان یافتگی تا حدودی تلقی شده و عمدتاً برنامه ریزی بر آن در ظاهر به صورت ناآگاهانه جلوه می کند و گیدنز آن را فرایندی می داند که در خلال آن الگوهای روابط بین انسانی شکل می گیرد. به نظر وی این الگویابی زندگی اجتماعی به مسئله «ساخت یابی» منتج می‌شود که در جامعه قابل احصا می‌باشد و این امر تداوم زندگی را باعث شده و «امنیت وجودی» را تضمین می کند. بر این مبنا گیدنز امنیت وجودی را چنین تعریف می کند: امنیت وجودی به وضعیت ذهنی راحت و مناسبی اشاره دارد که در آن فرد به فعالت های بدیهی، در محیطی آشنا و به همراه دیگر افرادی که تهدیدی برای او به وجود نمی‌آورند، مشغول است. به طور خلاصه زمانی که فرد می داند چطور به کار خود ادامه دهد بدون آنکه وقفه و مزاحمتی برای او به وجود آید حالتی ذهنی و روانی در وی بروز می کند که این حالت همان امنیت وجودی (احساس امنیت) است. چنانچه این فرد بازیگر و عامل به طور کلی توانایی ادامه فعالیت را از دست بدهد، وضعیتی که ممکن است پیامد زلزله ای باشد که به لحاظ اجتماعی همه را فلج کرده یا ناشی از جراحتی باشد که فرد را به لحاظ روحی فلج کرده است، در چنین حالتی فرد احساس درماندگی، نگرانی و بی ثباتی کامل (احساس ناامنی) می کند (کوهن به نقل از استونز، ۱۳۷۹: ۴۳۱- ۴۳۲).
گیدنز با عبور به سلامت از چاله هایی که معمولا جامعه شناسان را در خود گرفتار می نماید به مفهوم امنیت و احساس امنیت یک نگاه تقریبا جامعی دارد. مباحثی چون روابط اجتماعی، خطر کردن و مخاطره، اضطراب وجودی، نظام های مجرد و اعتماد بنیادین متغیرهایی هستند که امنیت و احساس امنیت را با تبیین آن ها می توان توضیح داد.
اعتماد و امنیت از دیدگاه گیدنز
در همه‌ی دوران‌های تاریخ بشر، تمامی جوامع به لحاظ حیات وسلامت و سایر جنبه‌های زندگی درمعرض تهدید و خطر بوده‌اند و از این رو به تعبیر برخی ازجامعه‌شناسان می‌توان تمامی «جوامع را جوامع مخاطره‌آمیز» قلمداد کرد. با این حال، جامعه شناسان بسیار دیگری نظیر «بک » و «گیدنز» این اصطلاح را منحصرا برای توصیف روندهای دوران معاصر و جهان مدرن به کار می‌گیرند از این منظر جوامع ماقبل مدرن، جوامع مدرن اولیه و جوامع معاصر یا جوامع مدرن متأخر قابل تقسیم و جداسازی می‌باشند.
بک معتقد است که گفتمان مخاطره از جایی آغاز می‌شود که اعتماد به امنیت پایان می‌یابد. به نظر او، به این ترتیب مفهوم مخاطره و اعتماد(۱۳۷۷)، نشان می‌دهد که اعتماد نیز به مثابه‌ی چیزی مربوط به آینده است و نه گذشته و با مفهوم اعتماد به معنای دینی‌اش که با اشکال سنتی‌تر تعهد و اخلاق سروکار داشتند. تفاوت می‌یابد(گیدنز، ۱۳۸۰:۱۸۶). ازسوی دیگر، گیدنز «امنیت هستی‌شناختی» را به مثابه‌ی پدیده‌ای عاطفی توصیف می‌کند که در بردارنده‌ی اطمینانی است که اغلب انسان‌ها در جریان استمرار هویت نفسانی خود و در جریان پایداری محیط اجتماعی و مادی پیرامون کنش، فرا می‌گیرند. این امر، اعتماد را در قابلیت اطمینان اشخاص و چیزها جای داده وتعریف می‌کند. بنابراین، اعتماد را در قابلیت اطمینان اشخاص و چیزها جای داده وتعریف می‌کند. بنابراین، اعتماد ممکن است به عنوان شیوه‌ای روان‌شناختی برای مقابله با مخاطرات تلقی شود و در غیر این صورت کنش فلج می‌شود یا به احساساتی نظیر غرق‌شدگی، وحشت و اضطراب می‌ انجامد (لاپتون، ۱۳۸۰:۳۱۰).

۳۲/۳

۲۳/۱

۳۷/۰

جدول ۴-۱۲، نشان می‌دهد شاخص‌های میانگین و انحراف استاندارد برای هر یک از مولفه‌های مدیریتی، روانشناختی، اقتصادی، آموزشی و سیاستگذاری به ترتیب برابر، ۲۵/۱ ± ۴۵/۳، ۲۳/۱ ± ۳۲/۳، ۸۶/۰ ± ۹۹/۳، ۹۳/۰ ± ۷۱/۳ و ۰۳/۱ ± ۷۷/۳ است. بر اساس درصد ضریب تغییرات به دست آمده مولفه‌های مدیریتی(۱۹ درصد) کمترین و مولفه‌های روانشناختی(۳۷ درصد) بیشترین پراکندگی را داشته است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بخش دوم: آمار استنباطی
در این بخش جهت پاسخ به سوال‌های پژوهش از تحلیل عاملی استفاده خواهد شد. تحلیل عاملی را می‌توان یکی از تکنیک‌های تقلیل داده دانست که تعداد زیادی از متغیرهای تحقیق را به مجموعه کوچکتری از عامل‌های مهم تبدیل می کند، به طوری که اطلاعات ضروری موجود در متغیرها را خلاصه می کند. از آنجا که در این پژوهش تعیین مولفه‌های ترویج بازاریابی گل و گیاه زینتی با بهره گرفتن از پرسشنامه مورد بررسی قرار می‌گیرد، لذا در این بخش کوشیده شده است تا با بهره گرفتن از این تکنیک(تحلیل عاملی)، ابعاد پنهان در سوالات مورد واشکافی و بررسی قرار گیرند تا مشخص گردد که کدام یک از مولفه‌های مدیریتی، روانشناختی، اقتصادی، آموزشی و سیاستگذاری، در ترویج بازاریابی گل و گیاه زینتی تاثیر گذار می‌باشند. جدول ۴-۱۳، نتایج آزمون بارتلت را جهت تشخیص کفایت حجم نمونه برای عاملی شدن را نشان می‌دهد:
جدول ۴-۱۳: آزمون KMO and Bartlett’s

شاخص‌های آزمون

مقادیر محاسبه شده

مقدار آماره کیزر، مایر و آلکین(kmo)

۸۵۴/۰

مقدار آماره بارتلت

۴۳۵/۴۵۴۳

درجه آزادی

۵۲۸

سطح معناداری (.sig)

۰۰۰/۰

چنان که از جدول ۴-۱۳، بر می‌آید، اندازه نمونه برای عاملی شدن کفایت می‌کند، مقدار آماره KMO، برابر با ۸۵۴/۰ بدست آمده است که چون از ۵/۰ بیشتر است، در سطح قابل قبولی است و نشان می‌دهد که داده‌ها از قابلیت لازم برای تحلیل عاملی شدن برخوردار می‌باشند. از طرفی سطح معناداری نیز ۰۰۰/۰ محاسبه شده است که نشان از توانایی عاملی بودن داده‌ها از سوی آماره بارتلت می‌باشد، یعنی سوال‌های مطرح شده برای هر یک از مولفه‌ها، می‌توانند عامل مورد نظر را به خوبی سنجیده و آن را شناسایی نمایند. لذا استفاده از تحلیل عاملی برای شناسایی ساختار مجاز است.
جدول ۴-۱۴: کل واریانس تبیین شده بوسیله راه حل تحلیل عاملی قبل از چرخش

عامل‌ها

مقادیر ویژه اولیه

مجموع ضرایب عوامل دوران(چرخش) یافته

درصد واریانس تبیین شده

درصد واریانس تجمعی تبیین شده

درصد واریانس تبیین شده

درصد واریانس تجمعی تبیین شده

آموزشی

استیجاری

۴۷/۵۴

۲۰۳

ورثه ای

جدول ۳۴-۴- تحلیل واریانس بین نوع مسکن و میزان توانمندی روانی
۳-۴-تحلیل رگرسیون چند متغیره
در تحقیق حاضر برای مشخص نمودن عوامل موثر بر توانمندسازی زنان و نیز سهم نسبی متغیرهای مستقل در تبیین میزان توانمندی از تحلیل رگرسیونی چند متغیره استفاده گردید. هدف اصلی این تحلیل در حقیقت تبیین تغییرات متغیر وابسته (میزان توانمندی زنان ) باشد. نتایج نشان داد که:

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

با توجه به جدول (۳۵-۴) model summaryمیزان R یا ضریب همبستگی چندگانه، که بیانگر وجود رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته است که در اینجا در گام آخر ۵۵/۰است که نشانگر رابطه­ متوسط به بالا بین متغیرهای مستقل و وابسته­ی ماست. قابل ذکر است که در گزارش رگرسیون به صورت گام به گام ^[۳۷]همواره باید گام آخر آن مد نظر قرار گیرد. میزان دوربین واتسون نیز در اینجا ۵۴/۱ است که باتوجه به مقدار آن که باید بین ۵/۱ تا ۵/۲ باشد قابل قبول است و نشانگر استقلال مشاهدات است. در اینجا میزانR square ما با توجه به گام آخر ۳۰/۰ است. به این معنی که حدود۳۰ درصد از تغییرات در متغیر وابسته مربوط به متغیرهای مستقل باقیمانده در تحلیل رگرسیون است و بقیه به عوامل دیگر بستگی دارد. متغیرهای باقیمانده در مدل رگرسیونی عبارتند از:(میزان سلامت زنان، میزان برخورداری از حمایت های اجتماعی، و سن. ضریب تعیین تعدیل شده (Adjusted R squareمدل نیز کاملا نزدیک به ضریب تعیین اولیه و در حدود ۲۹/۰ است. یعنی ۲۹درصد از واریانس متغیر وابسته را متغیرهای مستقل باقیمانده در مدل رگرسیونی پس از تعدیل نسبت به پیچیدگی مدل را تبیین می کند.
جدول(۳۵-۴): Model Summary

دوربین واتسون

ضریب تعیین تصحیح شده

ضریب تعیین

همبستگی چندگانه

۵۴/۱

۲۹.

۳۰.

۵۵.

جدول (۳۵-۴) جدول Anovaاست که در حقیقت معنی داری مدل رگرسیونی ما را نشان می دهد. در این جدول میزان F محاسبه شده ۰۴۵/۳۴ است که با توجه به درجه آزادی ۴ سطح معنی داری ما کمتر از ۰۵/۰ است بنابراین مدل رگرسیونی برای میزان توانمندی معنی دار خواهد بود.
جدول (۳۶-۴): Anova

منبع تغییرات

مجموع مجذورات

درجه آزادی

میانگین مجذورات

F

سطح معنی داری

رگرسیون

۱۹۶/۱۱۴۸۹

۴

۲۹۹/۲۸۷۲

۰۴/۳۴

۰۰/۰

۶

۰

استفاده از متغیرهای طبقه‌بندی‌شده

۴

۶

بررسی همگرایی

۲

۲

آزمودن تئوری و فرضیه

۱

۵

آزمودن فرضیات شامل متغیرهای تعدیل گر

۱

۵

منبع: داوری و همکاران (۱۳۹۳)
SmartPLS نرم‌افزاری کاربردی برای طراحی مدل‌های معادلات ساختاری است که در آن کاربر به‌جای نوشتن فرمان‌های بلند و پیچیده از نشانه‌های گرافیکی نمایش داده شده بر روی نرم‌افزار استفاده می‌کند. این نرم‌افزار برای مدل‌سازی مسیری با متغیرهای مکنون طراحی شده و در آن از روش PLS برای تحلیل متغیرهای مکنون استفاده می‌شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

SmartPLS نرم‌افزاری مبتنی بر جاواست، یعنی مستقل از سیستم عامل کاربر تعریف می‌شود. در این نرم‌افزار می‌توان مدل ساختاری را برای متغیرهای مکنون طراحی و معرف‌ها را از طریق کشیدن و رها کردن به متغیرهای مکنون مرتبط ساخت. گزارش‌های خروجی این نرم‌افزار در فرمت‌های مختلفی مانند HTML و Latex طراحی شده است (آذر و همکاران، ۱۳۹۱).
۳-۵-۷- ارزیابی مدل در نرم‌افزار SmartPLS
مدل‌سازی مسیری PLS شاخصی برای نیکویی برازش ارائه نکرده است. به همین دلیل چن (۱۹۹۸) فهرستی از معیارها را برای ارزیابی مدل‌های بخشی مطرح کرده است. کاربرد اصولی این معیارها شامل یک فرایند سه مرحله‌ای است.

• ارزیابی مدل اندازه‌گیری (مدل بیرونی)

• ارزیابی مدل ساختاری (مدل درونی)

• ارزیابی کلی مدل

این فرایند در ابتدای کار خود به ارزیابی مدل‌های اندازه‌گیری می‌پردازد. برآوردهای PLS روایی و پایایی مدل‌های اندازه‌گیری را برحسب معیارهای مطرح در مدل‌های بیرونی ارزیابی می‌کند. وقتی‌که شواهد کافی مبنی بر روایی و پایایی مدل‌های اندازه‌گیری به دست آمد، می‌توان به ارزیابی مدل ساختاری (درونی) پرداخت.
۳-۵-۷-۱- ارزیابی مدل اندازه‌گیری (مدل بیرونی)
۳-۵-۷-۱-۱- ارزیابی پایایی مدل‌های اندازه‌گیری
الف) تک‌بعدی بودن:
اولین عاملی که در ارزیابی مدل‌های انعکاسی باید مورد توجه قرار گیرد، تک‌بعدی بودن معرف‌های مدل است. بدین معنی که هر معرفی در مجموعه معرف‌ها، باید با یک مقدار بار عاملی بزرگ، تنها به یک بعد یا متغیر نهفته، بارگذاری گردد. بدین منظور باید مقدار عاملی بزرگ‌تر از ۶/۰ باشد. لازم به ذکر است که مقدار بار عاملی کمتر از ۳/۰ کوچک محسوب شده و باید از مجموعه معرف‌ها حذف گردد (حنفی زاده و زارع رواسان، ۱۳۹۱).
۳-۵-۷-۱-۲- ارزیابی روایی مدل‌های اندازه‌گیری
الف) روایی همگرا
روایی همگرا به این معناست که مجموعه معرف‌ها، سازه‌ی اصلی را تبیین می‌کنند. فورنل و لارکر (۱۹۸۱) استفاده از متوسط واریانس استخراج شده (AVE) را به‌عنوان معیاری برای اعتبار همگرا پیشنهاد می‌کند. حداقل AVE معادل ۵/۰ بیانگر اعتبار همگرای کافی است، به این معنی که یک متغیر مکنون می‌تواند به‌طور میانگین بیش از نیمی از پراکندگی معرف‌هایش را تبیین کند.
ب) روایی افتراقی
روایی افتراقی نسبتاً یک مفهوم تکمیل‌کننده است و در مدل‌سازی مسیری PLS دو معیار برای آن مطرح است: معیار فورنل- لارکر و آزمون بارهای عرضی

اول؛ شخصیت‌ها باید در رفتارها و اخلاقشان استوار و ثابت قدم باشند و در وضعیت و موقعیت های مختلف رفتار و اعمالی متناسب داشته و برای تغییرِ رفتار خود دلیل قانع‌کننده داشته باشند و در برخورد با حوادث واکنشی طبیعی و منطقی از خود نشان دهند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

دوم؛ شخصیت‌ها برای آنچه که انجام می‌دهند باید انگیزه و دلیلِ معقولی داشته باشند. سوم؛ شخصیتهای داستان باید پذیرفتنی و واقعی جلوه کنند. آنها نباید مطلق خوب یا مطلق بد باشند. بلکه لازم است آمیزه و ترکیبی از هر دو و مجموعه‌ای از فردیت و اجتماع باشند (میرصادقی، ۱۳۸۵: ۸۵).
۲ – ۴ – ۱) شیوه‌های شخصیت‌پردازی
نویسنده ممکن است برای شخصیتپردازی در داستان سه شیوه را در پیش بگیرد: اول؛ بیان و ارادۀ صریحِ شخصیت‌ها با یاری‌گرفتن از شرح و توضیح مستقیم و شفاف. به تعبیر دیگر نویسنده با شرح و تحلیل رفتار، اعمال، خصلت و افکار شخصیتها آدمهای داستانش را به خواننده معرفی می‌کند یا از زاویۀ دید شخصی در داستان خصوصیات و رفتارهای شخصیت‌های دیگر داستان توضیح داده می‌شود و اعمال آنها مورد تفسیر و تعبیر قرار می‌گیرد. موفقیت در نحوۀ ارائۀ صریح شخصیتها بسته به خصوصیات شخص راوی یا ویژگی‌های نویسندۀ دانای کل است.
دوم، ارائۀ شخصیت‌ها از طریق عمل آنها با کمی شرح و تفسیر یا بدون آن. این گونه نشان دادن شخصیتها از مختصاتِ روش نمایشی است، زیرا از طریقِ اعمال و رفتار اشخاص است که آنها را می‌شناسیم در صحنۀ تأتر یا نمایش هنرپیشه با رفتار و گفتار خود را به ما معرفی می‌کند و در داستان و رمان نیز از طریق اعمال و گفتارِ شخصیت‌ هاست که خواننده به ماهیت آنها پی می‌برد. اغلب نویسندگان ترجیح می‌دهند از روش نمایشی در پرداخت شخصیت‌هایشان استفاده کنند و به جای گفتن، آن را تصویر کنند.
سوم؛ ارائۀ درون شخصیت، بی‌تعبیر و تفسیر. نویسنده بازتاب خصوصیات درونی و پیچیده یک انسان را در اثر خود نشان می‌دهد. به این ترتیب با نمایش عملها و واکنش‌ها و عواطف درونی شخصیت، خواننده به طور غیرمستقیم شخصیت داستان را می‌شناسد. رمانِ جریان سیال ذهن از این روش پیروی می‌کند و عمل داستانی در درون این شخصیت‌ها به وقوع می‌پیوندد و خواننده به طور غیرمستقیم در جریان شعور آگاه و ناآگاه شخصیتهای داستان قرار می‌گیرد. (همان: ۸۷ - ۹۲).
۲ – ۴ – ۲) شخصیت‌های ایستا ، شخصیت‌های پویا
شخصیت‌های قصه، داستان، رمان را می‌توان از جنبه‌های مختلف تقسیم‌بندی کرد. از جملۀ این تقسیم‌بندی‌ها، گروه شخصیت‌های ایستا و گروه شخصیت‌های پویا ( متحول ) هستند که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
۲ – ۴ – ۲ – ۱) شخصیت‌ ایستا
شخصیتی که در داستان تغییر نکند یا اندک تغییری پذیرد به عبارت دیگر در پایان داستان همان باشد که در آغاز بوده است. به طوری که حوادث داستان بر او تأثیر نکند و در صورت تأثیر تغییری اندک یابد (همان: ۹۵).
به عنوان نمونه «شمس الدین» قهرمان داستانِ «شمس و طغرا» با همۀ تحولاتی که پشت سر می‌گذارد، باز در پایان داستان همان شخصیت آغاز قصه را دارد.
«یکی دیگر از معیارهای متمایز کنندۀ خصلت بخشیدن به شخصیتها ثبات یا بیثباتی آنهاست. گروه شخصیتهای اصلی را از نظر بگذرانیم و تحول منش آنان را بررسی کنیم. شمس در آغاز داستان مرد مرد جوانی است و در پایان داستان حدود چهل سال دارد. آیا این تغییر در چهره یا کنش او مشخص میگردد؟ شمس در ابتدای رمان هنوز از عشق چیزی نمی داند. آیا مصائبی که به خاطر طغرا، ماری و آبشخاتون پشت سر میگذارد در حالات روانی، در نگرش او به دنیا و در دریافت او از اخلاق تغییری پدید میآورند؟ پاسخ تمام این سوالات منفی است. شمس مانند یک قهرمانِ سنتی در تمام اعمال خود به موفقیت دست مییابد. « زندگی » بدون آنکه حقیقتاً او را متحول سازد و در او نفوذ کند از کنار وی میگذرد. این کار در مورد پسرش طغرل نیز صدق می کند که در حقیقت سایهای از شخصیتِ پدر است و همان خصوصیات ثابت در او تکرار میگردد. طغرا نیز از خود فراتر نمیرود و مانند شمس تا پایان داستان، خصوصیات شخصیت خود را حفظ میکند» (بالایی، ۱۳۷۷: ۵۴۶).
۲ – ۴ – ۲ – ۲) شخصیت پویا
شخصیتی که مداوم در طول داستان، دچار تغییر و تحول شود و جنبه‌ای از شخصیت او، عقاید و جهان‌بینی او یا خصلت و خصوصیات شخصی او دگرگون شود. این دگرگونی در شخصیت ممکن است عمیق یا سطحی و پیش ‌پا افتاده، پردامنه یا محدود باشد. ممکن است در جهت سازندگی شخصیت‌ها یا تخریب و ویرانگری آنها عمل کند. یعنی در جهت متعالی‌کردن فرد یا در زمینۀ تباهی و نابودی او پیش برود. این تغییر اساسی و حائز اهمیت است و تغییر لحظه‌ای و زودگذر نیست که حالت یا عقیده شخص را دگرگون نماید ( میرصادقی، ۱۳۸۵: ۹۵).
۲ – ۴ – ۳) متوقف کردن داستان و شخصیتپردازیهای مستقیم
ﻧﻮﻳﺴﻨﺪۀ رﻣﺎن هر جا که ﺷﺨﺼﻴتی وارد میﺷﻮد، داﺳﺘﺎن و ﺣﻮادث آن را ﻣﺘﻮﻗﻒ میﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒِ آن شخصیت که عمدتاً توصیفِ چهره و ظاهر آنهاست میپردازد.
پس از اینکه شمس و طغرا از مصر عازم رفتن میکنند، جمیلهبانو مقادیری هدیه برای آنها میفرستد به همراه یک نفر جاریه به نام ماری، و این ابتدای ورود ماری به داستان است. نویسنده بلافاصله شرح مبسوطی از اوصاف وی را ارائه می دارد؛ «… و یک نفر جاریه ماری نام به سن پانزده سال که چشم روزگار چنان لعبتی ندیده بود که اصلاً از نجبایِ شهر ونیس بود. از شهرهای مشهور و معمورِ فرنگستان و او را با مادرش در سفری که به کشتی نشسته به زیارت بیتالمقدس میآمدند، اسیر کرده بودند و سلطان به قیمتی گزاف از اعراب خریده بود.
مادرش پس از چند ماه مرده و این دختر به سن ده ساله از او جا مانده، جمیلهبانو او را مانندِ فرزندِ خود تربیت کرده، خواندن و نوشتن و خیاطی و شیرینی سازی و نواختنِ چند ساز موسیقی و مسائل دینی به او آموخته بود. و او از شدتِ هوش و عقل به قسمی تربیت شده بود که تمام اهل حرم سلطان به او به دیدۀ احترام نظر میکردند. بسیار با وقار و خوشخلق و مهربان رفتار میکرد» (خسروی، ۱۳۸۵: ۴۴۴).
و نیز در ابتدای جلد دوم رمان به خاطر آنکه داستان بر حول او و شمس میگردد، در یک فصلِ کامل تمامی اطلاعات مربوط به وی را، از توصیف زادگاه گرفته تا اصل و نسب و شرحِ کامل اسیرشدن خود و مادر و دائیش و سپس سکونت در دربارِ مصر و مرگِ مادر و مسلمان شدنش را برای خواننده توضیح میدهد (همان: ۴۵۳ – ۴۵۸).
۲ – ۴ – ۴) معرفی کامل شخصیتها
ﺷﺨﺼﻴﺖها ﺑﻪ ﻣﺤﺾِ ورود ﺑﻪ داﺳﺘﺎن ﺑﺮای ﺧﻮاﻧﻨﺪه معرفی میﺷﻮﻧﺪ و ﻫﻴﭻ اﺑﻬﺎمی در ﻧﺴﺒﺖها، ﺻﻔﺖﻫﺎ، و رواﺑﻄﺸﺎن ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮِ شخصیتﻫﺎ ﺑﺎقی نمیﻣﺎﻧﺪ.
خسروی قهرمان اصلیِ رمان را اینگونه به خوانندگان خود معرفی میکند: « و آن [ شمس ] جوانی بود سروقد و گلرخسار، متناسبالاعضا، خوشترکیب، قویبنیه، صحیحالمزاج، نه بسیار بلند بود نه کوتاه، چهره ای داشت چون قرصِ قمر درخشان و چاهی دلربا بر َزَنخ، بر روی گردنی چون ستونی از عاج که اندکی از چهراه اش باریکتر مینمود، چشمهایش چون دو چشمِ غزال با مژگانهای سیاهِ برگشته در زیرِ دو طاقِ مشکین ابروانِ مُقَوّسش چون چراغی در محراب می درخشید، با نگاهی پر نفوذ که آثارِ عقل و فراست و هوش و کیاست از آن لایح بود. بینیِ او مانند تیغی از سیم که اندکی سرش خم داشت، بر پشتِ لبی چون دو برگِ گلِ سرخ که گاه تبسم دو رشتۀ مرواریدِ آبدار از آن نمایان میشد. مویی چون پایِ مور، تازه از پشت لبش سر بر زده و دو زلفِ مشکین پر از چین و شکن از دو سوی به کتفش افتاده، در پیشانیِ صافِ گشادهاش و گونه های پاکِ سادهاش اثرِ تابشِ آفتاب پیدا بود. و مینمود که تازه از راهی دور به شیراز آمده و آن سفیدی، و لطافتِ بشره شهادت میداد که از مردم شیراز نیست. و در کوهستان پرورش یافته لیکن به قسمی آثار شجاعت و شهامت و فراست و وقار از چهره و نگاهش آشکارا بود که رنود و اوباشِ شیراز چون از آنجا میگذشتند و آن دلبرِ رعنا را میدیدند و به عادت معمول خود هوس میکردند که به او نزدیک شده ، مطلبی طرح کرده، سخنی گویند و بخوری دهند، چون آن نگاهِ پرهیبت و چهرۀ پرحشمت را مینگریستند تیرِ آنها به سنگ آمده، قدرتِ بیش از یک نظر را نداشتند زیرا که آن در را سخت بسته و پاسبان خرد و کیاست و شجاعت را در آنجا نشسته میدیدند. اگر هم بعضی خیرگی کرده، از دور ایستاده با یکدیگر نسبت به او با کنایت سخنی می گفتند در آن دلبرِ شیرشکار اثری نمی کرد یا به آن کنایات آشنا نبود یا اگر بود اعتنایی نداشت «مه فشاند نور و سگ عوعو کند».
از لباس و اسلحۀ مجللِ او پیدا بود که از خاندانی بزرگ، با ثروت و نعمت است. لباسش عبارت بود از قبایی قَصَب توزیِ تنگ و بلندِ مطرّز به طرازی ابریشمین با کمری زرینِ فیروزهنگار، خنجری گوهرنشان بر کمر زده و دو شرابۀ مرواریدِ آبدار بدان علاوه نموده، لبادۀ آستین فراخ از سِقِرلاطِ سبز که حاشیۀ زربافت داشت، پوشیده و شمشیری بلند که یراق و اسبابش از فولادِ اعلا و زرکوب بود با بندی زرین حمایل کرده، موزۀ بلند تا زانو از ادیمِ یمنی بر پا و کلاهی از کرکِ سفید بر سر و « شده » ی ابریشمین که ریشهاش را مروارید آموده بودند ، به دورِ آن بسته» (همان: ۲۷).
اگر نویسنده از زیبایی بی نظیر او میگوید؛ در ادامه میبینیم که همۀ زنان به یک نظر عاشق وی میشوند، اگر از بنیۀ قوی میگوید؛ نشان آن شبی تا روزی و روزی تا شبی مشق صورِ الفیه با اتابک آبش است، اگر از کیاست و فراست وی میگوید؛ به خاطر آن است که تمامِ مشکلات دیگر شخصیتها به دست او گشوده میشوند، اگر از شجاعت وی میگوید؛ در ادامه میبینیم که ضرب شمشیر وی درازگوشی را از وسط دو نیم میکند، و خلاصه آنکه نمودِ تمام این صفات را در ادامه داستان و در حالات و کردار شمس به وضوح میتوان دید.
۲ – ۴ – ۵) یکسان بودن زبان و لحن شخصیتها
«ﻫﺮ اﻧسانی، ﻫﻤﭽﻮن اﺛﺮ انگشتش، زﺑﺎنی خاص ﺧﻮد و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐتی ﺧﺎص دارد ﻛﻪ ﺑﺨشی از آن ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﺷﺒﻴﻪ و ﺑﺨﺶ دﻳﮕﺮش ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ… [ اﻳﻦ از رو ] ﻫﻨﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ زﺑﺎن آن ﺷﺨصیت خاص را ﺑﺴﺎزد» (مندنی پور، ۱۳۸۳: ۸۷).
یکی از نقاط ضعفِ رمانِ شمس و طغرا، همین شباهتِ لحن و گویشِ شخصیتها به یکدیگر است؛ به طوری که شمسِ ایرانی و طغرایِ مغولی و ماریِ فرنگی و آبشِ اشراف زاده و مریمِ رومی و سعدیِ ادیب و طغرلِ کودک و لولیِ نوکر همه و همه یکگونه حرف میزنند. در جدولِ زیر تعدای از شخصیتهای مختلف و لحن صحبت کردن آنان در رمان آمده است: