واژه فن آوری اطلاعات از اواخر دهه ۱۹۷۰ برای اشاره به استفاده از کامپیوتر برای کار با اطلاعات ابداع شد می توان گفت که این فن آوری تمامی گونه های کامپیوترها،سخت افزار، نرم افزار و همچنین شبکه های ارتباطات بین دو کامپیوتر و ارتباط یک کامپیوتر با یک ابر کامپیوتر و یک اداره است تا شبکه های جهان گستر که در زمره فن آوری اطلاعات و ارتباطات حدود پنج درصد هزینه های سرمایه گذاری شرکت ها را به خود اختصاص داده این رقم در دهه ۱۹۸۰ به عنوان پانزده درصد و در انتهای۱۹۹۰ به پنجاه درصد کل سرمایه گذاری شرکت ها رسید که این روند حاکی از اهمیت فن آوری اطلاعات و ارتباطات در کسب وکار است که یک مزیت استراتژیک برای شرکت ها محسوب می شود (محمدیان روشن ۱۳۸۹، ص ۱۸).

با شروع دهه ۷۰ و تا اواسط دهه ۸۰ با افزایش رقابت در سطح کشورها، سازمان ها بر آن شدند تا استراتژی های خود را به سمت استفاده از فن آوری کامپیوتر جهت دهی کنند. اما از آن جا که این موج با کاهش قیمت کامپیوترهای شخصی^[۳۲]، پایین آمدن هزینه پردازشگرها، ظهور شبکه های قوی سرویس دهنده ^[۳۳]/ سرویس گیرنده^[۳۴] و رشد فن آوری در دو حوزه الکترونیک و ارتباطات مواجه شد،فن آوری اطلاعات به عنوان گزینه ای جهت تبدیل به مزیت رقابتی پیش روی سازمان ها قرار گرفت. در این راه ابزارهای مفهومی قوی نظیر مدل چهارچوب شبکه استراتژیک^[۳۵] مک فاردن در ۱۹۸۳، مدل مراحل رشد نولان^[۳۶] در ۱۹۷۹، و نیز روش های ساختار یافته ای چون، عامل حیاتی موفقیت رکارت^[۳۷] در ۱۹۷۹، یا برنامه ریزی سیستم های کسب و کار ارائه شده در ۱۹۸۴ توسط شرکت IBM ظهور یافتند. شرکت های مشاوره ای مدل های مختلفی در زمینه برنامه ریزی استراتژیک برای سیستم های اطلاعاتی ارائه داده‌اند که غالبا مفاهیم مشترک
داشته اند.در سال ۱۹۸۵ پورتر و میلار^[۳۸] نخستین بار مفاهیم زنجیره ارزش^[۳۹] ‌و نیروهای پنج گانه^[۴۰] را در مدیریت استراتژیک IT توسعه دارند.و مک فارلان^[۴۱] با بهره گرفتن از مفاهیم استراتژی های عمومی^[۴۲] پورتر استراتژی ها فن آوری اطلاعات را در سه رده تقسیم بندی کرد: (احمدی و همکاران،۱۳۸۳،ص ص۱۳-۱۰)

رده نخست: رده اول این تقسیم بندی استراتژی سیستم های اطلاعاتی است. مجموعه ای از روش ها و تکنیک های جامع که در برنامه ریزی سیستم های اطلاعاتی مورد استفاده قرار می گیرند.

رده دوم: استراتژی های فن آوری اطلاعات^[۴۳] است. استراتژی های این بخش ارائه مسیری است به منظور ارزیابی استانداردسازی و نظارت بر معماری فن آوری اطلاعات در سازمان از سخت افزارها، نرم افزارهای کاربردی، سیستم عامل ها، زیرساخت های ارتباطی، پایگاه های داده، و غیره.

رده سوم: استراتژی های مدیریت ITاست که به تعریف چهارچوب مدیریتی سازمانی در حوزه IT می پردازد.در سال ۱۹۹۱ ون کاترمن تأکید می‌کند که فن آوری نوین اطلاعاتی در دهه ۹۰ و دهه های آینده اثری شگرف بر کسب و کار شرکت ها خواهد گذاشت به طوری که باید IT را در سطح استراتژیک شرکت ها و روی فرمت هایی که از ناحیهIT فراهم می شود با ابزاری مناسب بررسی کرد. بحث دیگری را که از همان زمان محققان مطرح کردند چگونگی هم راستا کردن تغییرات حاصل از IT با روندهای کسب و کار سازمانی و چگونگی انجام این کار علی رغم پیچیدگی های موجود بوده است (احمدی و همکاران، ۱۳۸۳، ص ص۱۳-۱۰).

توسعه پرشتاب و شدید فن آوری اطلاعات که از سال ها پیش آغاز شده است و هم چنان ادامه دارد،‌منجر به کاربرد وسیع آن در ابعاد گوناگون جامعه شده است. پیش‌بینی ها نشان می‌دهند که این فن آوری به رشد سریع خود کاربرد همه جانبه در ابعاد گوناگون زندگی بشر در سال های آینده نیز ادامه خواهد داد. شرکت «آی.بی.ام» ایران به عنوان شعبه ای از شرکت «آی.بی.ام^[۴۴]» جهانی در سال ۱۳۳۵ هـ.ش در ایران شروع به کارکرد، اما بانک ملی ایران و شرکت ملی نفت نخستین سازمان هایی ‌بودند که در سال ۱۳۴۱ هـ.ش اولین کامپیوترها را به مفهوم امروزی آن ها به کار گرفتند (مشایخی و همکاران، ۱۳۸۴، ص ۱۹۲).

۲-۱-۳) تشریح مفهوم فن آوری اطلاعات

دستیابی دقیق و درست از فن آوری اطلاعات عموماً مشکل به نظر می‌رسد.تا سال ۱۹۸۰ رایانه تنها فن آوری بود که تحت عنوان فن آوری اطلاعات پوشش پیدا می کرد. در حال حاضر فن آوری اطلاعات تبدیل به چتری شده است که مصادیق آن شامل گروهی از تجهیزات، خدمات، کاربردها، و فن آوری های پایه می‌باشد. مصادیق فن آوری اطلاعات عموما در سه گروه رایانه، وسایل چند رسانه ای و ابزارهای مخابراتی طبقه بندی می شود(Beaumaster&suzanne1999,p3)

یکی از معمول ترین تعاریف این واژه، توسط دفتر تحلیل های اقتصادی آمریکا ارائه شده است که در آن «فن آوری اطلاعات عبارت است از تجهیزات محاسباتی و حسابگری دفتری و اداری^[۴۵] که رایانه در رأس آن قرار دارد.» برخی از صاحب نظران، استفاده از رایانه را در تعریف فن آوری اطلاعات لازم می دانند، در حالی که برخی دیگر،‌تعریف گسترده دفتر تحلیل های اقتصادی ایالات متحده را مبناقرار می‌دهند: «تجهیزات پردازش اطلاعات^[۴۶]». شامل تجهیزات ارتباطی، ابزار آلات فنی و مهندسی، دستگاه‌های فتوکپی، پرینت و … می شود. علاوه بر این نرم افزارهای مختلف و خدمات مربوط نیز جزء تعریف فن آوری اطلاعات قرار می‌گیرد (خداداد حسینی و همکاران ۱۳۸۶، ص ۶۴).

فن آوری اطلاعات اولین بار از لویت ^[۴۷]و ایزلر ^[۴۸]در سال ۱۹۵۸ به منظور بیان نقش‌رایانه در پشتیبانی از تصمیم گیری ها و پردازش اطلاعات در سازمان به کار گرفته شد. در مفهوم رایج فن آوری اطلاعات به مجموعه ای از سخت افزار و تجهیزات دلالت دارد و بسیاری از محققان آن را تنها نهاد سخت افزاری می دانند که در انجام کارها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فن آوری اطلاعات را مانند دیگر فن آوری ها می توان به روابط میان سخت افزار، نرم افزار، شبکه و توانایی ها و اقداماتی که از این ابزارها ناشی می شود تعریف کرد. فن آوری اطلاعات نه تنها به توانایی‌های پردازش داده ها توسط رایانه، بلکه به مهارت های انسانی و مدیریت در بهره برداری از آن ها دلالت دارد. ‌بنابرین‏ فن آوری اطلاعات نه تنها شامل رایانه و دیگر تجهیزات است بلکه توانایی ها و اقدامات در نحوه انجام کار را شامل می شود (صرافی زاده، ۱۳۸۸، ص ۱۶).

فن آوری اطلاعات هم چنان که به وسیله انجمن فن آوری اطلاعات آمریکا^[۴۹] تعریف شده است، «به مطالعه، طراحی، توسعه، پیاده سازی، پشتیبانی یا مدیریت سیستم های اطلاعاتی مبتنی بر رایانه، خصوصاً برنامه های نرم افزاری و سخت افزار رایانه می پردازند.» به طور کوتاه، فن آوری اطلاعات بامسایلی مانند استفاده از رایانه های الکترونیکی و نرم افزار سر وکار دارد تا تبدیل، ذخیره، حفاظت، پردازش،انتقال و بازیابی اطلاعات به شکلی مطمئن و امن انجام پذیرد.فن آوری اطلاعات ابزاری است در میان بسیاری از ابزارهای دیگر که مدیران می‌تواند برای حل مشکلات از آن استفاده کنند (لاودن، ۱۳۸۰،ص ۹).