عامل اول: بازخور
کارکنان نه تنها لازم است بدانند که چه باید بکنند بلکه همچنین به طور مستمر باید بدانند که کارها را چقدر خوب انجام بدهند. بازخور شامل سرپرستی روزانه و ارزیابی رسمی بهره وری فرد میشود.
عامل دوم: اعتبار
مدیران در محیط امروزی نیاز دارند برای تصمیمهای خود پشتوانه قانونی بیابند و تمامی آنها را مستعد کنند.مدیران در تحلیل بهره وری نیاز دارند پیوسته قانونی بودن اقدامات پرسنلی خود را مانند تجزیه و تحلیل شغل، استخدام، ارزیابی کارآموزی، ارتقا و اخراج را مورد بازنگری قرار دهند.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بنابراین متغیرهای موثر بر بهره وری عبارتاند از:
توان
ساخت شغل
حمایت سازمانی
انگیزش یا تمایل
بازخورد عملکرد
اعتبار
سازگاری محیطی
مهارتهای مدیر
به طور کلی برای انجام فرایند مدیریت سه زمینه مهارت را ضروری دانستهاند:
مهارتهای فنی، انسانی، نظری
مهارت فنی: توانایی حاصل از تجربیات، آموزش و کارآموزی در به کارگیری دانش، روشها، فنون و تجهیزات لازم برای انجام کارهای خاص را مهارت فنی گویند.
مهارت انسانی: توانایی و اعتقاد به کار به همراه مردم و به وسیله آن که شامل شناخت انگیزش و کاربرد رهبری موثر در رابطه با آنان میباشد راه مهارت انسانی مینامند.
مهارت نظری: قدرت درک پیچیدگیهای سازمان، و جایگاه عملیات خود فرد در سازمان مهارت نظری نامیده میشود. این دانش به فرد اجازه میدهد که به جای اینکه تنها براساس اهداف و نیازهای گروه تحت امر خود، وارد عمل شود مطابق با اهداف کل سیستم عمل میکند.
ترکیب مناسب این مهارتها با پیشرفت فرد در مدیریت از پست سرپرستی به مدیریت عالی تغییر میکند.
این مطلب در شکل (۳ – ۲) نشان داده شده است.
شکل ۲-۳: مهارتهای مورد نیاز مدیریت در سطوح مختلف سازمانی شکل۲-۴: سطوح مدیریت
هنگامی که فردی از سطوح عملیاتی به سطوح بالاتر سازمانی ترفیع مییابد، برای موثر بودن به مهارت فنی کمی دارد. ولی برای این منظور مهارت نظری بیشتری مورد نیاز است. سرپرستان سطوح عملیاتی نیاز قابل توجهی به مهارت فنی دارند، زیرا اغلب از آنان خواسته میشود تکنسینها و سایر کارمندان را در بخشهای خود آموزش دهند تا رشد کنند و از سوی دیگر مدیرعامل در یل سازمان نیازی به دانستن چگونگی انجام کارها در سطح عملیاتی ندارند. به هر حال، او باید بتواند چگونگی ارتباط وضایف را در کسب اهداف کلی سازمان تشخیص دهند.
در حالی که میزان مهارتهای فنی و نظری مورد نیاز در سطوح مختلف مدیریت تفاوت دارد، وجه اشتراکی که در تمام سطوح قطعی مینماید مهارت انسانی است.
۲-۱۰ مهارت های انسانی
گذشتگان نیز بر مهارتهای انسانی تاکید ورزیده و آن را مهم به شمار میآورند ولی امروز این مهارت از اهمیت خاصی برخوردار شده است. برای مثال: یکی از سوداگران بزرگ چنین میگوید:
«من بابت کسانی که توانایی کار با مردم را ندارند بیشتر از هر توانایی دیگری در زیر آسمان نیلگون اهمیت قائلم.» بنابر گزارشهای انجمن مدیریت آمریکا اکثریت مطلق ۲۰۰ نفری مدیری که در یک نشست پژوهشی پیمایشی شرکت داشتند متفقالقول بودند که مهمترین مهارت یک مدیر اجرایی توانایی وی در کار با مردم است. در این پیمایش، مدیران این توانایی را حیاتی تر از ذکاوت، قاطعیت، دانش یا مهارتهای شغلی ارزیابی کردهاند.
۲-۱۰-۱ اجزاء مهارتهای انسانی موثر
اگر کسی حقیقت اهمیت بهبود مهارت انسانی را بپزیرد این سوال برای او پیش میآید که مدیران و هبران به چه نوع مهارتهایی برای موثر بودن در اثر گذاری بر رفتار دیگر افراد نیاز دارند؟ به نظر برخی از صاحبنظران، مدیران به سه سطح مهارت نظری زیر نیازمنداند:
الف – درک رفتار گذشته : آنچه که در آغاز دانستن آن برای مدیران ضروری مینماید «چرایی رفتار» دیگران است. اگر بخواهید کارها از طریق افراد دیگر انجام گیرد باید بدانید که چرا آنان دست به رفتاری میزنند که اختصاص به خودشان دارد. درک رفتار گذشته زمینه دست یابی به چرایی رفتار آنان است که مطالعه همه جانبه آن نیز برای شناخت انگیزه رفتار ضروری است.
چه چیزی در افراد ایجاد انگیزه میکند؟ چه چیزی الگوی رفتاری ویژه افراد یا گروه ها را ایجاد میکند؟ بیشتر آنچه که در علوم رفتاری نوشته شده، بر چرایی بروز رفتار افراد تمرکز یافته است در متون علمی مشهور و نشریات دورهای بدون اغراق صدها طبقهبندی مختلف وجود دارد که در انتقال الگوهای رفتاری که تعامل افراد و گروه ها را با دیگر افراد تشریح میکنند میتواند مفید باشند. به کمک این الگوهاست که میتوانیم بگوییم کسی گرفتار «اسکیزوفرنی» است یاخیر یا مدیری وظیفه گرا یا رابطه گراست و غیره.
ب- پیشبینی رفتار آینده: گرچه درک رفتار گذشته برای رشد مهارتهای انسانی موثر میباشد، ولی به تنهایی کافی نیست. اگر عدهای را سرپرستی میکنید، درک چرایی رفتار دیروز آنان و همچنین توانایی پیشبینی چگونگی بروز رفتارشان در امروز، فردا، هفته بعد، ماه و سال و سالهای آتیه که تحت شرایط مشابه و شرایط محیطی متغیر میباشد نیز ضروری است. بنابراین دومین مهارتی که مدیران لازم دارند پیشبینی رفتار آینده است.
ج – هدایت، تغییر و کنترل رفتار: اگر بخواهید در نقش مدیر رهبری موثر باشید به کاری بیش از درک و پیشبینی نیاز دارید که آن نیز مستلزم رشد مهارتهایی در هدایت، تغییر و کنترل رفتار افراد میباشد. امروز وقتی از صحبت کنترل رفتار به میان میآید بسیاری از افراد چنین میپندارند که ما باید رفتار دیگران را تحت نفوذ خود در آوریم؟ امروزه کنترل و زیر نفوذ درآوردن، تداعی منفی پیدا کرده است. پاسخ این است که اگر در خانه به فرزندانتان، (انواع ارزشهایی که پیدا میکنند و اینکه چه چیزهایی را انجام دهند و چه چیزهایی انجام ندهند)، توجه و علاقه داشته باشید این محبت درونی شما را به کنترل رفتار آنان نیز علاقهمند می سازد. در نقش مدیر هم اگر نسبت به افرادی که مسئولیت آنان به عهده شماست یگانگی آنان، تعهد و نوع رابطهای که با شما دارند و همچنین نسبت به انجام یا ترک فعالیتهای خاصی که باید توسط آنان صورت گیرد علاقه نشان دهید این علاقه شما را به کنترل رفتار آنان علاقهمند میکند و مهم نیست آن را چه بنامید ولی به خاطر داشته باشید، اگر نقش مدیر یا رهبر را پذیرفتید، همراه آن مسئولیت تاثیر داشتن بر رفتار سایر افراد را نیز پذیرفتهاید.
۲-۱۱ برنا مهریزی و توسعه منابع انسانی
رشد انسان در روند برخورد فعال و موفقیتآمیزبا محیط پدید میآید. فرد با قرار گرفتن در یک موقعیت جدید ناچار است برای پیدا نمودن پاسخهای جدید به آن شرایط تلاش نماید چنانچه این واکنش در مقابله با وضعیت جدیدموفق باشد فرد برخوردهای خود را با محیط گسترش خواهد داد و در صورتی که عکسالعملها موفقیتآمیز نباشد شخص باید در برخورد خود با محیط تجدید نظر کند برای اینکه سازمان بتواند از رشد برخوردار شود باید در طول دوره زمانی مشخص قادر به ایفای نقش موثر باشد باید بتواند در زمینه های مختلف همچون استخدام، مدیریت و توسعه، ارزیابی کار، برکناری و جایگزینی نیروی انسانی را برنامه ریزی نماید به طوری که انجام وظایف سازمان را تضمین نماید.
عمل برنامه ریزی نیروی انسانی در واقع پراهمیتترین بخش در مدیریت منابع در سازمانهاست. زیرا نیازهای سازمان به مشاغل گوناگون با افزایش پیچیدگی و دگرگونی شرایط محیطی پیوسته در معرض تغییر و دگرگونی قرار گیرد. به بیان دیگر، فرض، اساسی در مورد رشد سازمانها یادگیری سازمانها در طول زمان است. به همین جهت ماهیت مشاغل مورد نیاز شرکت تغییر مییابد به این معنی که این قبیل تغییرات باید به طور مستمر موردارزیابی قرار گیرد تا انواع مناسبی از منابع نیروی انسانی مورد نیاز برای انجام کارهای مختلف سازمان استخدام و یا تربیت شود. اعتقاد بر این است که در مورد بسیاری از فعالیتها، نظیر استخدام، انتخاب ارزیابی عملکرد و غیره، برنامه ریزی هایی معین وجود دارند که امکان می دهد موفقیت یا عدم موفقیت اقدامات ذکر شده برای تامین نیازهای سازمانی، بدون در نظرگیری چگونگی تاثیر آنها در ایجاد زمینه های رشد فردی کارکنان، ارزیابی شود(طاهری،۱۳۸۷:۲۳۷-۲۴۲).
کارایی^[۵۴]، به اجرای درست کارها در سازمان مربوط میشود. یعنی تصمیماتی که با هدف کاهش هزینه ها، افزایش مقدار تولید و بهبود کیفیت محصول اتخاذ میشوند. کارایی نسبت به بازدهی استاندارد است.
نوعآوری^[۵۵]، به میزان تطابق محصولات تولیدی و فرآیندهای تولیدی یک سازمان در قبال تغییرات تقاضا و نیازهای جدید مشتریان، تغییرات تکنولوژی و ساخت محصولات جدید گفته میشود. نوع آوری به منظور برآورد نیازهای جدید مشتریان یا ایجاد تقاضای جدیدو کسب سهم بیشتر در بازار در مقایسه با رقبا انجام میپذیرد.
قابلیت انعطاف^[۵۶]، به میزان توان سیستم تولیدی هر سازمان در عکسالعمل و تطابق با تغییرات مورد لزوم در نوع، ترکیب و مقدار محصول گفته میشود.
کیفیت زندگی کاری^[۵۷]، به این موضوع مربوط میشود که سازمان تا چه میزان به برقراری ایمنی در محیط کار، امنیت شغلی در سازمان، پرورش استعداد کارکنان خود و بالا بردن مهارتهای آنان از طرق گوناگون و به عبارتی دیگر ایجاد رضایت شغلی آنان از محیط قادر میباشد.
شاخص دیگری که برای سنجش عملکرد سازمانهای انتفعی مورد استفاده قرار میگیرد، میزان سودآوری در قبال سرمایه و فروش میباشد. در حالی که عملکرد مدیران سازمانهای غیرانتفاعی براساس مقدار و ارزش تولیداتشان در مقابل هزینه های تولیدشان سنجیده میشود.
سودآوری، تابعی از درآمدها و هزینه ها میباشد. درآمدها به روش قیمت قروش و مقدار فروش محصول بستگی دارد. در حالی که هزینه ها تابعی از ارزش نهادهها و منابع به کار روفته در تولید محصول میباشند. دو شاخص مهم و اساسی که مدیران برای اتخاذ تصمیمات درست به آنها توجه میکنند عبارتاند از:بهره وری و کیفیت. بهره وری^[۵۸] یعنی این که سازمان در قبال مقدار معینی از محصول به چه نسبتی از منابع تولیدی استفاده میکند.کیفیت^[۵۹] به درجه تطابق محصول تولید شده با نیازهای مشتریان و طرح طرح محصول گفته میشود. تصمیماتی که مدیران در استفاده از نهادهها و در ارتباط با فرایند تولید میگیرند بر میزان بهره وری، درجه کیفیت و در نهایت مقدار سود سازمان تاثیر میگذارد.
محصول
عملیات
نهاده ها
درآمدها بهره وری وکیفیت هزینه ها
سودآوری=هزینه ها-درآمدها
شکل ۲-۵ مدیریت عملیات سودآوری
برای اینکه ارتباط میان نهادهها، فرایند تولید محصول، بهره وری و کیفیت و سود را بهتر متوجه شویم، تعریف اساسی از سود را در نظر بگیریدکه عبارت است از:
هزینه کل – درآمد کل = سود
اگر درآمد کل بیش از هزینه کل باشد، مقدار سود مثبت خواهد بود. برخی از عواملی که میتوانند مقدار سود را تغییر دهند عبارتاند از:
تغییر در قیمت فروش و حجم فروش.
تغییر در قیمت نهادهها و هزینه هر واحد از منابع مصرفی.
تغییر در مقدار منابع مصرفی به ازاء تولید هر واحد محصول.

۲ – آیا تشکیل حکومت اسلامی در زمان غیبت امام معصوم مشروعیت دارد؟
پس اگر کسی با استناد به ادله معتقد باشد که اقدام برای تشکیل حکومت اسلامی به مقام وجایگاه پیامبر ^{«صلی الله علیه و آله و سلم»} و ائمه معصومین^{«علیهم السلام»} اختصاص ندارد (و می‌توان و باید در زمان غیبت به قدر توان اقدام به تشکیل حکومت شرعی نمود) در این صورت اگر در عصر غیبت، حکومت اسلامی صالح، مطابق موازین فقه شیعه تشکیل شد، قهراً باید تمام شئون آن و از جمله اقامه نماز جمعه در بلاد و قصبات نیز از شئون حاکم باشد. ولی اگر کسی در ادله تشکیل حکومت در زمان غیبت و یا در احراز و تشخیص شرعی بودن آن خدشه کند و یا اقامه جمعه را جزو امور حسبیه‌ (که شارع راضی به ترک آن نیست) نداند، لاجرم مجوز شرعی برای اقامه نماز جمعه توسط غیرمعصومین و یا غیرمنصوبین خاص ایشان وجود ندارد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

به نظر می‌رسد علت اصلی نگرانی‌های فقها و مراجع شیعه در طول تاریخ این بوده که آنان در عصر غیبت، حکومتی به ظاهر اسلامی را اصلاً یا کاملاً شرعی و موافق با موازین فقه شیعه نمی‌دیدند و حاکمان غیر معصوم را حائز شرایط معتبر نمی‌دانستند. از سوی دیگر فقهایی هم‌چون آقای بروجردی روایات کلی وارد شده در فضیلت نماز جمعه و ترغیب به اقامه آن را نیز در اثبات و احراز اجازه عام یا خاص از طرف ائمه معصومین از نظر سند یا دلالت کافی نمی‌دانسته‌اند و شاید علت این‌که بسیاری از فقها و مراجع از جمله امام خمینی خواندن نماز ظهر روز جمعه را در زمان غیبت، بیشتر موافق با احتیاط دانسته‌اند نیز همین معنی باشد.^[۱۹]
۱ - ۲ - ۲ - ۱٫ عدم اقامه نماز جمعه در میان شیعیان و تأثیر آن در پی بردن به آرای فقها
مخالفین وجوب تعیینی نماز جمعه نوعاً در مقام استدلال بر نظریه خود به مرسوم نبودن اقامه نماز جمعه در میان شیعیان استناد کرده و آن‌را بهترین دلیل بر عدم وجوب تعیینی نماز جمعه از نگاه ایشان دانسته‌اند؛ ایشان به شواهد ذیل استناد می‌کنند:
۱ - از کلام شیخ حسن عبدالصمد (پدر شیخ بهایی) مبنی بر لزوم اقامه نماز جمعه برای رفعت تشیع شیعیان، چنین برمی‌آید که اقامه این نماز در آن زمان در میان شیعیان معمول نبوده است.
۲- عدم اقامه این نماز در میان همه شیعیان به علت تقیه بوده است.
۳ - ائمه جمعه نوعاً از طرف حکام جور تعیین می‌شده و عادل نبوده‌اند.
موارد ذکرشده نشان‌ می‌دهند که اقامه جمعه در میان شیعیان معمول نبوده است؛ زیرا شیعیان نه می‌توانستند با توجه به شرط عدالت در ائمه جمعه و جماعت در پشت سر ائمه جمعه غیرعادل نماز بگذارند و نه خود به‌طور مستقل قادر به اقامه آن بوده‌اند. در میان منابع تاریخی همین که گزارش موثقی درباره اقامه نماز جمعه در میان شیعیان نیامده - به ویژه نبودن فتوای صریحی مبنی بر وجوب آن در میان شیعیان - خود شاهدی است که اقامه این نماز در حد یک مسئله واجب تعیینی در میان شیعیان مطرح نبوده است.
در عین حال یک نص تاریخی پر ارزش از کتاب النقض در دست داریم. که اقامه جمعه را در شهرهای شیعه گزارش داده و در عین حال شرط اذن امام برای وجوب آن را نیز متذکر شده است. می‌دانیم که کتاب النقض در مقام رد بر کتاب بعض فضائح الروافض نوشته شده که نویسنده آن شیعیان را به ترک اقامه جمعه متهم ساخته و عبدالجلیل قزوینی در پاسخ او نوشته است که:
«از کجا مسلم است که شیعت نماز آدینه نکند که معلوم است از مذهب ابوحنیفه که در شهری منعقد باشد که هر صنفی از اصناف محترفه و صناع (پیشه وران و صنعتگران در آن شهر باشد و گر یکی در باید (نباشد) وجوب ساقط بشد و به مذهب شافعی باید که چهل نفس حاضر باشند تا نماز آدینه واجب باشد و اگر کمتر از این عدد باشد واجب نباشد و به مذهب اهل بیت ^{«علیهم السلام»} چنانست که چون ۷ شخص باشند نماز آدینه دو رکعت واجب است بعد از خطبه.پس نماز آدینه در وجوب به مذهب شیعت موکدتر است از آنکه به مذهب فریقین.)^[۲۰]
تا اینجا از استدلال قزوینی چنین برمی‌آید که شرایطی را که شیعه برای تحقق وجوب نماز جمعه تعیین کرده‌اند نشانگر آن است که آنها وجوب این نماز را با تأکیدی به مراتب بیشتر از دیگران مطرح کرده‌اند. این معنا همان سخنی است که شهید و دیگران از عماد الدین طبری در کتاب او به نام نهج العرفان الی هدایه الایمان آورده‌اند:
«ان الامامیه اکثر ایجابا للجمعه من الجمهور و مع ذلک یشنعون علیهم بترکها حیث آن‌هم لم یجوزوا الایتمام بالفاسق و مرتکب الکبائر و المخالف فی العقیده الصحیحه».^[۲۱]
عبدالجلیل قزوینی نیز باآنکه شرط اذن امام را برای وجوب نماز جمعه‌پذیرفته است در توجیه آن می‌گوید چنانچه بر اساس شرایط ابوحنیفه با نبودن پیشه‌وری خاص در شهر، وجوب نماز جمعه ساقط شود چرا طبق قول شیعه یا فقد امام وجوب آن ساقط نشود؟ چگونه شرط ابوحنیفه با تمام بی اهمیتیش رعایت می‌شودولی به شرط شیعه توجهی نمی‌شود؟ روشن است که قزوینی خود اذن امام معصوم را شرط وجوب اقامه جمعه می‌دانسته ولی از آنجا که گزارش اقامه این نماز را در شهرهای شیعه می‌دهد گویا آن را برمبنای وجوب تخییری روا می‌دانسته و یا تصور می‌کرده نماز جمعه در این شهرها را معمولاً حاکمان شیعه آنها برپا می‌داشته و شیعیان نیز به هر دلیل کمابیش در آن شرکت می‌کرده‌اند. او در این مورد می‌نویسد:
بحمد الله در همه شهرهای شیعه این نماز برقرار و قاعده هست وباخطبه و اقامت (امامت و جماعت) می‌کنند و شرایط چنانکه در دو جامع به قم و به دو جامع اوه و یک جامع به قاشان و مسجد جامع ورامین در همه بلاد شام و دیار مازندران و انکار این به غایت جهل باشد.^[۲۲]
ناگفته نماند که این شهرها یعنی کاشان و اوه جزء بلاد شیعه‌نشین بوده‌اند و نماز جمعه برپا می‌داشته‌اند، مثلاً شهر أوه در کنار شهر ساوه بود و الان هم هست. در آن زمان سنی‌ها در شهر ساوه نماز جمعه نداشتند ولی شیعیان در شهر أوه نماز جمعه اقامه می‌نموده‌اند و نیز اکثر بلاد مازندران و یک مسجد جامع در قم که همگی شیعه بودند اقامه جماعت داشتند نه اینکه اهل تسنن اقامه نموده و شیعیان شرکت کنند. از طرفی با مطالعه متون تاریخی مختلف به این نتیجه می‌رسیم که در قرون دهم، یازدهم و دوازدهم هجری قمری هر دو نظریه وجوب و تحریم اقامه نماز جمعه در غیبت،در رساله‌های متعددی که در این دو قرن تدوین شد، اختیار شده است. هم‌چنین در این دو قرن و بیشتر در قرن سیزدهم، نظریه سومی در وجوب تخییری یا جواز اقامه نماز جمعه در غیبت مورد توجه قرار گرفته است حال چرا در طی قرون متمادی توجه به این مسئله کمرنگ‌تر بوده و تنها در این برهه‌های تاریخ به مبحث نماز جمعه بیشتر پرداخته شده، دلایل خاص خود را دارد که برای‌اشناتر شدن خواننده با بحث‌اشاره‌ای به اوضاع سیاسی و دینی در این زمان لازم است. بنابراین با توجه به دلائلی که در سیر تاریخی نماز جمعه ذکر آن گذشت، از آنجا که اهمیت سیاسی عبادی نماز جمعه در دوره صفویه بسیار چشمگیرتر از سایر دوران‌های تاریخی است.
۱ - ۲ - ۲ – ۲٫ بازنمایی اوضاع سیاسی مذهب شیعه در ایران در زمان حکومت صفویه
دوره صفویه صرف نظر از اهمیت سیاسی خاصی که برای کشور ما دارد در بعد فرهنگ نیز تأثیرات عمیقی را از خودبرجای گذاشته است. این درست است که ایران پیش از آن نیز وجودداشته و فرهنگ اسلامی بر آن حاکم بوده اما عصر صفوی تمام ‌آنچه را از گذشته و همسایگان بر گرفت در قالبی نو ریخته و نظامی را پدید آورد که هنوز ما نیز حضور آن را در ابعاد گوناگون حیات فرهنگی و اجتماعی خود احساس می‌کنیم. حکومت‌هایی که پس از صفویه بر سر کار آمدند همگی وام‌دار آنان بود و جز تغییرات صوری، کار عمده‌ای انجام ندادند.در واقع کشور ما بعد از صفویه تا قبل از برخورد با فرهنگ جدید غرب، یکپارچگی و انسجام خود را داشت گرچه به دلایل متعددی انحطاط در آن رخنه کرده بود. دوره صفویه نظامی را شکل داد که متکی بر عناصر متعدد فرهنگی و سیاسی و سرجمع دینی بود. تصوف، تشیع و فقاههت نیز مفاهیم عرفی و مهمترین آنها سلطنت، نقش‌های مهمی را در نظام بر عهده داشته ودر طول دویست و اندی سال، این مفاهیم تأثیر و تأثرهای متقابلی را روی یکدیگر بر جای گذاردند.^[۲۳]
۱ - ۲ - ۲ – ۳٫ عوامل تاثیر‌گذار بر چگونگی نماز جمعه در برخی دوران‌های تاریخی
۱ - ۲ - ۲ - ۳ – ۱٫ انعطاف‌پذیری پادشاهان سلسله صفوی در برابر فقهای امامیه
کسانی که قائل به وجوب تعیینی نماز جمعه بودند اساساً شرط وجود امام معصوم ^{«علیه‌السلام»} و نایب خاص او را در عصر غیبت لازم نمی‌دیدند تا نیازی به سلطان باشد از اینرو می‌توان گفت مسئله از دیدگاه کلیه فقها در بعد فقهی آن ارتباطی با سلطان نداشت اما در واقع چون بسیاری از مسائل عملاً در محدده اختیارات سیاسی و رسمی سلطان شیعه بود، از این رهگذر تناقضی میان قدرت فقیه و قدرت شاه به وجود می‌آمد که با نوعی سازش میان ان دو قدرت فیصله می‌یافت به این ترتیب که هرچند امام جمعه را شاه تعیین می‌کرد اما اجباراً بایستی فقیه جامع الشرایطی را بدین سمت منصوب نماید و فقیه نیز که از نظر فقهی خود را نصب شده از ناحیه ائمه معصومین ^{«علیهم السلام»} می‌دانست لزومی نمی‌دید از اقامه جمعه خودداری کرده و حکم شاه و تعیین و انتصاب او را رد کند. از این جهت نماز جمعه هم تقویت موضع فقیه بود و هم تقویت موضع شاه. شاه بر این باور بود که دیانت خود را به هر طریقی می‌بایست ثابت کند و بدین جهت ساختن مسجد شاه اصفهان به منظور اقامه جمعه و جماعت در آن به همین دلیل بود و امام جمعه و جماعت این مسجد رسماً از طرف شاه برگزیده می‌شد و برخی به اقامه جمعه به‌اشاره شاه شیعه در آن تصریح کرده‌اند.
اقامه جمعه تنها هدف حکومت صفوی نبود بلکه علما هم وقتی احساس می‌کردند با اقامه جمعه نفوذ بیشتری به دست آورده و بدینوسیله سیستم مطمئنی را برای حفظ نفوذ خود و طبیعتاً اقامه حدود شرعی و احکام اسلامی در اختیار دارند به اقامه آن اصرار می‌ورزیدند. از این طریق بود که ائمه جمعه می‌توانستند بر کارهای حکام محلی نظارت داشته و از پایمال شدن حقوق بسیاری از محرومین جلوگیری کنند. بدیهی است وقتی که تنها اجرای عرفیات در محدوده اختیارات حکام محلی قرار می‌گرفت و نوعاً هم قانونی وجود نداشت که حکام در چارچوب آن عمل کنند، نفوذ علما و محبوبیتشان در دل‌های مردم و تعیین آنها به مقام شیخ الاسلامی و امامت جمعه، آنان را به‌صورت سپری در مقابل تجاوزات حکام درمی‌آورد. خود علما نیز از این نفوذ برای برخی منافع شخصی بهره می‌بردند.^[۲۴]
۱ - ۲ - ۲ - ۳ - ۲٫ تشکیل مدارس جهت بحث و بررسی فقها
در کتاب بدرالزاهر به نقل از کتاب نفائس الفنون آمده است:
سلطان محمد خدابنده در سلطانیه قزوین مدرسه‌ای بنا کرد که در آن ۵ نفر از فقهای مذاهب خمسه را جمع نمود. یکی از آنها علامه بود که از فقهای شیعی شمرده می‌شد. سپس سلطان روزی از روزها که برای امامت جمعه آمده بود از علما در مورد وجوب نماز جمعه و اقامه آ‌ن پرسید و سپس گفت: باشد که خداوند خواسته است که خاندان ما فراموش نشوند و همیشه در یاد مردم باشیم.^[۲۵]
۱ - ۲ - ۲ - ۳ – ۳٫ بنا کردن مساجد جامع در شهرها جهت اقامه جمعه
روش امرا و حکام این بودکه مسجد جامع را در نزدیک دارالاماره یعنی محل حکومت خود بپا کنندکه از همان دارالاماره به روزهای جمعه به راحتی به مسجد بروند و امامت جمعه نمایند و بدین ترتیب مسجدی که در آن نماز جمعه اقامه می‌شود در نزدیکی همان جایی بود که محل حکومت و کار آنها بود. اعراب به چنین مسجدی مسجد جامع می‌گفتند وغیر عرب‌ها آن را مسجد جمعه می‌نامیدند. برخی از این مساجد تا زمان حال هم باقی مانده‌اند. ایران در زمان صفویه از توابع عراق بود و فقیه عراق نیز ابوحنیفه بود و همانطور که می‌دانیم ابوحنیفه منکر مشروعیت نماز جمعه در روستاها می‌باشد و شرط اقامه جمعه در نزد آنان این است که در شهرهای بزرگ برپا شود.^[۲۶]
۱ - ۲ - ۲ - ۳ – ۴٫ تشکیل مجمع نماز جمعه
از وقایع قابل ذکر در دوران صفویه تشکیل مجمع نماز جمعه است که در زمان وزارت علی خان زنگنه بن علی خان (سال وزارت ۱۰۸ ق) وزیر شاه سلیمان صفوی تشکیل شده تا حکم نماز جمعه را مورد بررسی قرار دهد. جزئیات تشکیل این مجمع زیاد معلوم نیست اما دو احتمال در علت تشکیل این مجمع وجود دارد:
احتمال اول اینکه از آنجا که دولت عثمانی حکومت صفویه را بر ترک احکام شرع تکفیر می‌کرد حکومت صفویه در ابتدا و در جهت رفع آن اتهام، اقدام به برپایی نماز جمعه در شهرهای مختلف و نصب ائمه جمعه نمی‌نمود اما با گسترش نماز جمعه در شهرهای ایران، عده‌ای از علمای اسلامی در اماکن دور از مرکز اصفهان همچون بحرین و مناطق نزدیک قلمرو عثمانی‌ها، صفویه را متهم به گرایش به اهل سنت مینمودند. صفویه برای رفع این اتهام جدید، درصدد حذف منصب خاص امامت جمعه برآمدند. هم‌چنان که مثل همین برخورد در مورد امام جمعه بحرین (علی بن جعفر متوفی ۱۱۳۱ ق) حاصل شد. زمانی که ایشان به امر شاه سلیمان، دست بسته به کازرون تبعید و تا پایان عمر در آنجا باقی ماند هرچند در خصوص علت برخورد سلطان صفوی با شیخ علی بن جعفر در کتاب لولو بحرین، حسادت برخی از امرای بلاد بحرین و مورد اتهام قرار گرفتن ایشان در نامه‌های امرا به شاه سلیمان بیان شده است اما به نظر می‌رسدتفکر و بینش جدید صفویه مبنی بر حذف منصب امامت جمعه در تبعید ایشان بی‌تاثیر نبوده است. به دنبال این چاره اندیشی، شاه سلیمان وزیر خودشیخ علی خان زنگنه را امر نمود تا مجلسی از علما تشکیل داده در حکم نماز جمعه، وجوب یا حرمت یا غیر آن بحث نموده آن را قطعی نمایند.
نتیجه مجمع نماز جمعه که در زمان صفویه و در زمان وزارت علی خان زنگنه بن علی خان تشکیل گردید چه بود؟ آیا فقهای شرکت کننده به رأی و نظر واحد رسیدند یا نه، چندان مشخص و معلوم نیست و چون پس از تشکیل مجمع برخی از ائمه جمعه از مقامشان عزل شده و اقامه جمعه در شهرهای دیگر ایران ادامه یافت می‌توان گفت شاید مجمع به نظریه واحدی نرسیده و منظور از تشکیل آن بنا بر قول و احتمال دوم تأمین نشده است. با توجه به آنکه علی خان زنگنه به سال ۱۰۸۶ ق به وزارت رسیده و محقق سبزواری که نماینده ایشان در مجمع حضور داشتند به سال ۱۰۹۰ متوفی شده‌اند. بنابراین تاریخ تشکیل مجمع در یکی از سال‌های مابین ۱۰۸۶ تا ۱۹۰۹ قمری است. گفته شده که محقق سبزواری شخصاً در این مجمع شرکت نموده و شاگرد خود محمد سعید رودسری (متوفی به سال ۱۰۹۰)و محمد سراب را فرستاد از جانب ایشان در مجلس تکلم نمایند. محمد سراب تنکابنی متوفی ۱۱۲۴ شاگرد محقق سبزواری قائل به وجوب نماز جمعه در غیبت بوده و در رساله صلاه الجمعه خود استاد را در حکم وجوب جمعه تأیید و تقویت نموده است.^[۲۷]
۱ - ۲ - ۲ - ۳ – ۵٫ جمع آوری خطبه‌های نماز جمعه
ملا عبدالله افندی صاحب کتاب بساتین الخطبا اقدام به جمع آوری خطبه‌های نماز جمعه نمود. بدون شک ایشان در نزد سلطان عثمانی از قدر و منزلت والایی برخوردار بود و در استانبول در مجلس سلطان کرسی مخصوص خود را داشت و وجه عمده شهرت ایشان به افندی نیز همین است. ملا عبدالله افندی و بسیاری از خطبه‌های ابن نباته را انتخاب کرده در کتاب بساتین الخطبا آورده است.^[۲۸]

4. 4. مشکلات اقامه نماز جمعه در دوره صفویه

رضوی کاشانی از منتقدان وضعیت دینی جامه در اواخر عهد صفوی رسماً به پیوند ائمه جمعه و جماعت با حکومت و ریاست خواهی برخی از انان که به همان دلیل به اقامه جمعه روی آورده‌اند و اینکه امام جمعه صاحب نفوذ اجتماعی بوده و از نظر او باعث بروز مشکلاتی برای روحانیون مخصوصاً از لحاظ اخلاقی شده را ذکر کرده است.^[۲۹]
بیشتر کسانی که قائل به وجوب تعیینی و یا وجوب تخییری اقامه نماز جمعه در غیبت بوده‌اند دارای مناصب حساس در جامعه بوده‌اند. از طرفی با مطالعه شواهد تاریخی متوجه می‌شویم مثلاً شهید ثانی در اوج قدرت صفوی حاضر به سکونت در ایران نشده و حتی برای آنکه گرفتار صفویان نشود از زیارت حضرت ثامن الائمه^{«علیه‌السلام»} خودداری فرمود، خود از اولین کسان یا به عبارت بهتر در چند سده قبل از خود از میان فقیهان، احتمالاً اولین کسی بود که فتوا به وجوب تعیینی نماز جمعه را صادر کرد و این خود نشان آنست که استخراج حکم فقهی این نماز تحت تأثیر دستور سلاطین وقت نبوده بلکه آنچه موثر بوده نفس پیدایش یک حکومت شیعی است.
اضافه بر اینکه تعدادی از شیخ الاسلام‌های مهم که قائل به حرمت اقامه جمعه بودند در همان عصر حکومت صفویان زندگی می‌کردند مانند شیخ علی نقی کمره‌ای که زمانی شیخ الاسلام شیراز و بعداً اصفهان بوده و رساله‌ای در حرمت اقامه جمعه نوشته^[۳۰] و آقا شیخ ابراهیم مشهدی، شیخ الاسلام مشهد که اونیز رساله‌ای در تحریم این نماز نگاشته وآقا جمال خوانساری که رساله خود را به فرمان همایونی نوشته و قائل به وجوب تخییری آن بود. البته کسانی چون میرداماد و شیخ بهایی از بزرگان علمای عصر شاه عباس اول، قائل به وجوب تخییری نماز جمعه بودند وهمین مقدار نیز برای فراهم شدن زمینه اقامه جمعه به صورت رسمی بسیار موثر بوده اما در همین حال مشکلاتی هم برای اقامه جمعه در این دوران وجود داشته است.
در عصر صفویه مخالفت‌ها و موافقت‌های علما با نماز جمعه تأثیر خودرا بر شدت وضعف برگزاری نماز جمعه داشته است. وجوب تخییری راه را برای اقامه آن فراهم می‌کرد اما مخالفت‌ها نیز به طور جدی وجود داشت. محقق سبزواری^[۳۱] در آغاز رساله خودتصریح داشت که با وجود وجوب نماز جمعه در عصر وزمان ما حتی علما، صلحا و بزرگان در اهمال در برگزاری نماز جمعه متفق هستند و به گونه‌آی از آن فاصله گرفته‌اند که این طاعت در شهرهای ایمان رخت بربسته است. مرحوم فیض نیز در رساله شرح صدر قطعه‌ای در مخالفت‌هایی که در اصفهان با برگزاری نماز جمعه می‌شده آورده است. همو در رساله اعتذار به نحو گسترده‌تری‌اشکالات موجوددر برگزاری نماز جمعه را ذکر کرده است. اهمیت این رساله ایجاب می‌کند تا ترجمه آن را به طور فشرده بیاوریم:
شخصی از وی خواسته است تا با وساطت در نزد شاه زمینه نصب او را به عنوان امام جمعه مشهد فراهم آورد. فیض در پاسخ وی با‌اشاره به شیوه خود در اینکه ذلت سئوال را نمی‌پذیرد شرحی از زندگی خود را بازگو می‌کند وی می‌نویسد که معاش او صرفاً با اندوخته‌ای که از پدرش به ارث رسیده است و او به مضاربه سودی از آن دریافت می‌کرد تأمین می‌شده و وی در این مدت تنها به فراگیری علوم دینی‌اشتغال داشته و به تألیف کتابهایی که قریب به صد عنوان می‌شده است پرداخته است. در همان حال نماز جمعه را نیز با ترس و به همراه تعداد اندکی از پیروان خود اقامه می‌کرده چرا که آنرا واجب تعیینی می‌دانسته است. او اضافه می‌کند به تدریج شهرتی بدست آوردم تا آنکه شاه از من خواست شهر خود را ترک کرده برای ترویج جمعه و جماعت به نزد وی بروم. بعد از مدتی شور و مشورت و به دنبال نصیحت برخی اصحاب که رفتن من را در ترویج دین موثر می‌دانستند، تصمیم به رفتن گرفتم. زمانی که به شهر آنان رفتم‌اشخاص باصطلاح عالمی را دیدم که در اختلافات ناشی از اهوا و آرا غوطه‌ور بودند. دنیاپرستانی میانشان وجود داشت. برخی از آنان بر دیگری طعنه می‌زدند و رای دیگری را رد می‌کردند. کتاب خدا را به کناری انداخته کتمان حق می‌کردند و می‌دانستند که در شبهات و شهوات فرو غلطیده‌اند.
سلطان از من خواست تا در مسجد جامع آنان اقامه جمعه کنم و به آنان نیز گفت به جز من راضی به نصب شخص دیگری نیست. شاه در انتظار آن بود تا اختلافات میان آنان از بین برود و پس از آن به ترویج و اقامه جمعه و جماعت بپردازد. اما اختلافات بالا گرفت آنان فهمی از کتاب و سنت نداشته و شروط جمعه و جماعات را نمی‌شناختند چرا که عمر خویش را در تحصیل شبه علم و نه علم صرف کرده و تنها چشمشان در پی تقلید پدران و زخارف دنیا بود.آنها مقلد کتب قوم بودند بدون آنکه بصیرتی داشته باشد. آنان هم‌چنین سخنانی نادرست را میان مردم نشر می‌دادند بدان جهت تا نور الهی را خاموش کنند.
دسته دیگر که طالب ریاست بوده و دعوی اجتهاد می‌کردند به خارج از شهر رفته در برخی از قریه‌ها اقامه جمعه می‌کردند گو اینکه این آیه را نخوانده‌اند که: ﴿والّذین اتّخَذوا مَسجِداً ضِراراً وَ کُفراً وَ تَفرِیقاً بَینَ المُؤمِنینَ﴾.^[۳۲] مثل اینان چون کسی است که قصری بنا کند و شهری را فرو می‌ریزد.
دسته دیگری نیز از سرنخی به تحریم جمعه حکم کرده و مردم را دعوت به ترک آن می‌کردند. دسته چهارم نیز بی تفاوت بودند و کاری به اقامه جمعه و یا عدم اقامه آن نداشتند.
به‌هرحال همه آنان اجماع در مخالفت با حکم خدا کرده وقتی شاه وضع را چنین دید، اراده‌اش در ترویج جمعه و جماعات سست گردید و خود جز در برخی مواقع در آن حاضر نمی‌شد و البته در این اهمال خود معذور بود. من نیز تنها به خاطر دستوری که داده شده بود اقامه جمعه می‌کردم. پس از آن مکرر اذن ترخیص می‌خواستم.
عقیده من آن است که اگر اقامه جمعه در شهری به فساد و اختلاف دامن بزند، ترک آن جایز است و به همین دلیل بود که ائمه هدی نیز آن را ترک می‌کردند. آری اگر کسی اهلیت نداشته باشد درهر شهری که طالب ریاستی وجود نداشته و حقد و حسادتی وجود ندارد، می‌تواند اقامه جمعه کند مشروط بر آنکه نیت او خالص باشد…
فیض در ادامه رساله مشکلات دیگری را که گرفتار شده بیان کرده است.^[۳۳]
بخش سوم: ارکان نماز جمعه
بند اول: خطیب(امام عادل)
نماز جمعه بدون حضور کسی که امامت آن را برعهده گیرد برگزار نمی‌شود و رد صورتی که امام جمعه برای برگزاری آن وجود نداشته باشد تبدیل به نماز ظهر می‌شودو‌اشخاص باید آن را به صورت فرادا و چهار رکعتی بخوانند. در این راستا محمد بن مسلم به نقل از امام صادق(ع) می‌گوید:

فقدان سرمایه اجتماعی می تواند تاثیرات منفی بر فرزندان بگذارد. فرزندانی که در خانواده های با سرمایه اجتماعی سطح پایین زندگی می کنند هم از لحاظ فکری و هم از بعد شخصیتی و عاطفی دچار خواهند شد.
به نظر کلمن، سرمایه اجتماعی که برای رشد فرد با ارزش است، منحصرا در خانواده ها قرار ندارد بلکه آنرا می توان در بیرون از خانواده ها نیز مشاهده کرد. برای نمونه، اجتماع که شامل روابط اجتماعی موجود بین افراد می باشد می تواند در برگیرنده سرمایه اجتماعی باشد. این نوع سرمایه اجتماعی نیز می تواند بر فرد تاثیر بگذارد. برای مثال خانواده هایی که محل سکونت خود را زیاد تغییر می دهند روابط اجتماعی متزلزل تری با اطرافیان خود برقرار می کنند چرا که در هر مورد با تغییر محل سکونت، روابط اجتماعی شان شکسته و از بین می رود و این شرایط بر روحیه فرزندان تاثیر مخربی می گذارد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

به باور کلمن در مفهوم سرمایه اجتماعی سه عنصر اساسی وجود دارد: تعهدات، انتظارات و هنجارهای همراه با ضمانت های اجرایی. این سه ویژگی بیانگر این نکته هستند که چگونه ساختار اجتماعی یک گروه می تواند به عنوان منبعی برای افراد آن گروه عمل کند. وی سرمایه اجتماعی را شامل «دانش فهم ها، هنجارها، قواعد و انتظارات موجود درباره الگوهای کنش متقابل» می داند که گروه ها و افراد را بسوی فعالیت های متناوب سوق می دهد.
۲-۲-۱۸-۴)رابرت پاتنام
پاتنام از محققین متاخر سرمایه اجتماعی است که تاکید عمده ای به نحوه تاثیر سرمایه اجتماعی بر رژیم های سیاسی و نهادهای مختلف دموکراتیک دارد. وی سرمایه اجتماعی را مجموعه ای از مفاهیمی مانند اعتماد، هنجارها و شبکه ها می داند که موجب ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه اعضای یک اجتماع شده و در نهایت منانفع متقابل آنان را تامین خواهد کرد. به عبارت دیگر وجود تعاملاتی که افراد را به ساختن اجتماع سوق داده، آنها را به یکدیگر متعهد می کند و از این طریق به کالبد اجتماعی پیوند می دهد و همچنین احساس تعلق، تجربه واقعی و ملموس شبکه اجتماعی، روابط مبتنی بر اعتماد و تاهل ناشی از آن؛ منافع عظیمی را برای افراد جامعه فراهم می کند. از این نقطه نظر سرمایه اجتماعی رابطه نزدیکی با مفهوم فضیلت مدنی دارد. بدین معنی که سرمایه اجتماعی به این واقعیت توجه می کند که فضیلت مدنی زمانی بسیار قدرتمند جلوه خواهد کرد که شبکه روابط اجتماعی متقابل را در احاطه خود قرار دهد. جامعه با فضائل بیشتر ولی با افراد منزوی، ضرورتاً از این نقطه نظر سرمایه اجتماعی غنی به شمار نخواهد رفت. در کل از نظر وی اعتماد و ارتباط متقابل اعضا شبکه به عنوان منابعی هستند که در کنش های اعضای جامعه موجود می باشند و به افراد این امکان را می دهد تا اهداف مشترکشان را به کمک هم دنبال کنند. در کل به باور پوتنام سرمایه اجتماعی مجموعه ای از ویژگی های زیر می باشد:
وجود شبکه های اجتماعی که در برگیرنده تعاملات انسانی در اجتماعات از طریق کلوپها، انجمن ها، کلیسا و سازمانها و شبکه های دیگر می باشد.
درگیری مدنی: مشارکت افراد در فرایندهای محلی و استفاده از شبکه های بالا
هویت مدنی: احساس مشارکت برابر در درون محله ها.
این دانشمند طی تحقیقی به مقایسه شمال ایتالیا با جنوب آن می پردازد. نتیجه بررسی های گسترده پاتنام نشان می دهد که حکومت های منطقه ای شمال ایتالیا به دلیل داشتن سرمایه اجتماعی بالاتر، در عملکرد داخلی شان کارآمدتر، در برنامه ریزی سیاست های مناسب و مفید، خلاق تر و در اجرای سیاست ها نیز کارآمدتر از حکومت های منطقه ای جنوب ایتالیا بودند. پاتنام سرمایه اجتماعی را مجموعه ای از مفاهیمی مانند اعتماد، هنجارها و شبکه ها می داند که موجب ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه اعضای یک اجتماع شده و در نهایت منافع متقابل آنان را تأمین خواهد کرد. از نظر وی اعتماد و ارتباط متقابل اعضا در شبکه به عنوان منابعی هستند که در کنش های اعضای جامعه موجود است. او سرمایه اجتماعی را به عنوان وسیله ای برای رسیدگی و توسعه سیاسی اجتماعی در سیستم های مختلف سیاسی می دانست. تأکید عمده وی بر مفهوم اعتماد و به زعم وی همین عامل بود که می توانست با جلب اعتماد میان مردم و دولت مردان و نخبگان سیاسی موجب توسعه سیاسی شود. بنابراین اعتماد منبع با ارزشی از سرمایه محسوب می شود که اگر در حکومتی به میزان زیاد وجود داشته باشد به همان اندازه رشد سیاسی و توسعه اجتماعی بیشتر خواهد بود. در واقع او در تعاریف خود به روابط میان افراد و منابع اجتماعی که چنین ارتباطاتی ایجاد می کنند توجه دارد. پاتنام سرمایه اجتماعی را شبیه به یک منبع اخلاقی می داند و سرمایه اجتماعی را از سطح آنالیز جامعه در نظر گرفته و آن را در شبکه های مشارکت مدنی، شمول می کند. پاتنام در این زمینه می گوید که ایده اصلی از تئوری سرمایه اجتماعی این است که شبکه های سرمایه اجتماعی دارای ارزش هستند و سرمایه اجتماعی می تواند بهره وری افراد و گروه ها را تحت تأثیر قرار دهد، سرمایه اجتماعی به روابط و اتصالات در بین افراد اشاره دارد. پاتنام سپس تمایزی بین دو شکل اولیه سرمایه اجتماعی که عبارتند از سرمایه اجتماعی ارتباط دهنده (یا جامع) و درون گروهی (یا انحصاری) طرح می نماید. سرمایه اجتماعی درون گروهی، هویت های انحصاری را تقویت کرده و باعث حفظ همگنی می شود، سرمایه اجتماعی ارتباط دهنده، افراد متعلق به تقسیمات اجتماعی متنوع را گرد هم می آورند. هر کدام از این اشکال برای رفع نیازهای متفاوتی سودمند می باشند. سرمایه اجتماعی درون گروهی، برای تقویت تعامل های خاص و انتقال همبستگی مفید است و همچنین در نقش یک نوع چسب قوی جامعه شناختی برای وفاداری درون گروهی قوی و تقویت هویت های مشخص عمل می کند. اتصالات ارتباط دهنده، برای اتصال به ابزارها و امکانات خارجی و نشر اطلاعات مفیدند و یک بینش جامعه شناختی فراهم می آورند که می توانند هویت ها و تعاملات وسیع تری را بوجود آورد (پاتنام، ۲۰۰۰).
پاتنام عقیده دارد با وجود سرمایه اجتماعی، افراد می توانند مشکلات جمعی را هر چه ساده تر حل و فصل کنند، اعتماد و تعامل در جامعه تسهیل می شود، احساس پیوند بین افراد افزایش پیدا می کند، جریان اطلاعات تسهیل می شود و زندگی افراد به واسطه کمک مردم به یکدیگر در مواجه با فراز و نشیب های زندگی ارتقاء می یابد (الوانی و عبداله پور، ۱۳۸۷).
همچنین از نظر رابرت پاتنام سرمایه اجتماعی آن دسته از ویژگی های سازمان اجتماعی است که هماهنگی و همکاری را برای منفعت متقابل تسهیل می کند. این ویژگی ها عبارتند از:
شبکه ها: شبکه های رسمی و غیر رسمی ارتباطات و مبادلات در هر جامعه ای – اعم از مدرن و سنتی، اقتدارگرا و دموکراتیک، فئودالی یا سرمایه داری- وجود دارند. شبکه ها دو نوعاند: افقی و عمودی. در شبکه های افقی، شهروندانی عضویت دارند که دارای قدرت و وضعیت برابری هستند. در شبکه های عمودی، شهروندان نابرابر از طریق روابط نابرابر مبتنی بر سلسله مراتب و وابستگی به هم پیوند دارند. کنش های افقی قوی در شبکه های مشارکت مدنی مانند انجمن های همسایگی، کانونهای سرود خوانی، تعاونیها، باشگاههای ورزشی و احزاب مردمی روی می دهند. از نظر پاتنام شبکه های مشارکت مدنی از اشکال ضروری سرمایه اجتماعیاند. هر چه این شبکه ها در جامعهای متراکمتر باشند احتمال بیشتری وجود دارد که شهروندان بتوانند در جهت منافع متقابل همکاری کنند.
هنجارهای تعاملات متقابل: در گروه های اجتماعی هنجارهایی هستند که مهمترین سودمندی آنها تقویت اعتماد، کاهش هزینه تعاملات و تسهیل همکاری است. او هنجارهای تعامل را از مولدترین اجزای سرمایه اجتماعی میداند. گروه ها و جوامعی که بر آنها این هنجارها حاکم است و از آن پیروی می کنند، به شکل مؤثری بر فرصت طلبی و مشکلات کار گروهی فائق می آیند.
اعتماد اجتماعی: پاتنام اعتماد اجتماعی را ناشی از دو منبع هنجارهای روابط متقابل و شبکه های مشارکت مدنی می داند. اعتماد همکاری را تسهیل می کند و هر چه سطح اعتماد در جامعه ای بالاتر باشد، احتمال همکاری هم بیشتر خواهد بود. همکاری نیز اعتماد را ایجاد می کند. به این ترتیب هر چه سرمایه اجتماعی بیشتر استفاده شود، به جای استهلاک و کاهش، برخلاف سرمایه فیزیکی، بیشتر افزایش خواهد یافت. از نظر پاتنام هرچه تعامل میان افراد بیشتر باشد، آنها اطلاعات بیشتری درباره یکدیگر به دست می آورند و انگیزه های بیشتری برای اعتماد پیدا می کنند.
در مجموع پاتنام منابع سرمایه اجتماعی را اعتماد، هنجارهای روابط زیردستان متقابل و شبکه های افقی تعامل میداند که خود تقویت کننده و خود افزون هستند. از نظر او ویژگی باز تولیدی سرمایه اجتماعی منجر به تعامل اجتماعی همراه با سطح بالایی از همکاری، اعتماد، روابط متقابل، مشارکت مدنی و رفاه اجتماعی می گردد. پاتنام حضور این ویژگی ها را در هر جامعه ای نشان مدنیت آن می داند. این خصلتی است که به نظر او موجب عملکرد خوب نهادهای دموکراتیک می گردد (الوانی و شیروانی، ۱۳۸۵).
۲-۲-۱۹)مقایسه نظرات بوردیو، کلمن و پاتنام
میان نظرات این سه نظریه پرداز، مشابهت ها و اختلافاتی وجود دارد. هر سه آنها بر این که سرمایه اجتماعی به عنوان نوعی منبع جمعی برای فرد و گروه اجتماعی اهمیت و ارزش دارد اتفاق نظر دارند. بوردیو این ارزش را در سطح حوزه های اجتماعی خاص هر طبقه جستجو می کند و کلمن به دنبال آن در میان خانواده و سازمان های رسمی مانند آموزش و پرورش است. پاتنام واحد تحلیل خود را در سطح وسیع یعنی مناطق سیاسی بنا می کند. بوردیو به سودمندی سرمایه اجتماعی برای بهبود موقعیت فرد در حوزه اجتماعی نظر دارد. کلمن و پاتنام در کنار توجه به سودمندی سرمایه اجتماعی برای فرد، بیشتر به سودمندی آنان برای جامعه نظر دارند و در مورد نتایج و دستاوردهای سرمایه اجتماعی به اثر مثبت سرمایه اجتماعی به اجتماع، یعنی کلمن به افزایش سرمایه انسانی و بهبود شرایط اقتصادی و پاتنام بر تأسیس و کارآمدی نهادهای دموکراتیک تکیه می ورزند. اما بوردیو نتیجه سرمایه اجتماعی را در نبرد قدرت میان افراد و گروه ها در تلاش برای کسب موقعیت مطلوب تر در فضای اجتماعی پیچیده و سلسله مراتبی جستجو می کند. بوردیو نمی پذیرد که افزایش در میزان سرمایه اجتماعی، رفاه اجتماعی اقتصادی یک ملت و پویش های دموکراتیک آن را تأمین خواهد کرد. از این رو شاید کلمن و پاتنام به سبب توجه بسیار به سودمندی سرمایه اجتماعی در تسهیل بخش ها و موفقیت های نهادی به تأثیرات منفی آن برای ساختار و روابط اجتماعی مانند تبعیض میان افراد و گروه ها توجه نکرده اند.
بوردیو، کلمن و پاتنام و فوکویاما از جمله افرادی هستند که سرمایه اجتماعی را دارایی گروه و جمع می دانند. اگرچه در تعریف کلمن و پاتنام، سرمایه اجتماعی به عنوان وجهی از ساختار اجتماعی و ویژگی های سازمان اجتماعی دیده شده است، ولی هر دو جنبه خصوصی و فردی سرمایه اجتماعی تأکید می نمایند و خصوصاً کلمن سرمایه اجتماعی را وسیله ای جهت دستیابی فرد به منافعش ارزیابی می نماید. در تعریف بوردیو از سرمایه اجتماعی، به اندازه شبکه فرد و حجم و ترکیب دارایی های افرادی که فرد با آنها ارتباط دارد اشاره شده است. بوردیو به سرمایه اجتماعی به عنوان ابزاری برای رسیدن به سرمایه اقتصادی توجه داشت، کلمن سرمایه اجتماعی را شبکه ای با ارزش می پنداشت که می توانست به عنوان وسیله ای برای تحقق سرمایه انسانی به کار برده شود و در نهایت پاتنام اعتقاد داشت که سرمایه اجتماعی مجموعه ای از هنجارها و اعتماد متقابل اعضای یک شبکه است و می تواند موجب توسعه سیاسی یک جامعه شود (رحمانی، ۱۳۸۵).
جدول ۲-۴)تعاریف مختلف از سرمایه اجتماعی براساس هدف و سطح تحلیل

نانو تکنولوژی، علم نانو، ساختار نانو، ذرات نانو اکنون کلماتی هستند که بیشترین کاربرد را در ادبیات علمی دارند. موادی با ابعاد نانو بسیار جذاب هستند چرا که آنها قادر به عبور از بدن انسان و ترمیم بافت های آسیب دیده می باشند، یا سوپر کامپیوترها که آنقدر کوچک هستند که در جیب جای می گیرند، با اینهمه مواد با ساختار نانو توانایی و پتانسیل کار در بسیاری از حوزه های علوم را دارند مثل شناسایی بیولوژیکی، انتقال داروی کنترل شده، لیزر با آستانه پایین، فیلترهای نوری و همچنین نانو سنسورها و غیره[۱,۳]. نانو ذرات ذراتی هستند با محدوده اندازه‌ی ۱ تا ۱۰۰ نانومتر. دراین جا نوع فلزی نانوذرات به ویژه نوع مغناطیسی آن بیشتر مد نظر بوده که نانوذرات ترکیبی، نظیر ساختارهای هسته ‌لایه را نیز در بر می‌گیرند. نانوذرات در اندازه‌های پایین نانوخوشه به حساب می‌آیند.
نانوذرات مغناطیسی در حوضه‌های مختلف از علوم زیستی گرفته تا سلول‌های خورشیدی، از مبارزه با آلاینده‌های زیست‌ محیطی گرفته تا درمان سرطان‌ها بکار گرفته می‌شوند. با توجه به هم‌خوانی که بین سه پدیده‌ی نانو، مغناطیس و بیو وجود دارد کاربرد نانوذرات مغناطیسی در عرصه‌ی بیو و پزشکی بیش از سایر حوضه‌ها مهیج و در عین حال هم‌گون می‌باشد. استفاده از ذرات مغناطیسی در جداسازی سلول‌ها، آزمایش‌های سنجش ایمنی^[۱]، جداسازی ویروس‌ها و اندامک‌ها و نیز در ژنتیک مولکولی در چند سال اخیر مسیر رو به رشدی را داشته است. چراکه ذراتی با ویژگی‌های مورد نیاز برای ارزیابی‌های گوناگون زیستی تنها در چند سال پیش پا به عرصه‌ی رقابت گذاشته‌اند. ذرات مغناطیسی پلی‌مری ابتدایی از طریق شکل گیری درجایِ اکسیدآهن مغناطیسی درون ذرات پلی‌مری منفذ دار ساخته می‌شدند که در عین هم انداز‌گی تا حدود ۳۵ درصد وزنی، حاوی آهن (اکسید مغناطیسی) بودند، و سطح ویژه‌ی بالایی نیز داشتند(ml/g100-50.) اما در برخی کاربردها نیاز به سطح ویژه‌ی کمتری است. با پوشش دادن ذرات مغناطیسی به وسیله‌ی ترکیبات پلیمری می‌توان سطح ویژه‌ را تا حد ml/g5-3 کاهش داد. علاوه بر این، پوشش دادن ذرات این امکان را فراهم می‌کند تا گروه‌های فعال روی سطح ذرات قرار گیرند. انواع گوناگون ذرات مغناطیسی با گروه‌هایی همچون: ایزوسیانات، اپوکسی، وینیل و… در سطحشان ساخته شده است. گروه‌های فعال برای اتصال بازوبندهای رابط^۴ دارای گروه‌های آمین، کربوکسیل و هیدروکسیل انتهایی به کار گرفته می‌شوند. همچنین با روش مشابهی می‌توان گروه‌های آبدوست قوی با منشاء طبیعی و یا مصنوعی را روی سطح ذرات قرار داد. با بهره گرفتن از عامل‌دار نمودن نانوذرات مغناطیسی در عرصه‌ی تشخیص گام‌های بلندی برداشته شده است. می‌توان نانوذرات مغناطیسی را بسته به نوع نیاز تغییر داد؛ به عنوان مثال، خصوصیت شیمیایی ویژه، فعالیت نوری منحصربه‌فرد و یا پاسخ‌های آهن‌ربایی قوی از آن‌ها دریافت کرد. امروزه نانوذرات مختلفی برای شناسایی مواد ژنتیکی و پروتئین‌ها طراحی شده است. تمامی این روش‌ها برای شناساییDNA و پروتئین‌ها نظیر آنتی‌بادی‌ها بسیار اختصاصی و حساس می‌باشند. بنابراین با بکارگیری نانوذرات فعال شده، می‌توان روش‌های جدیدی با تکیه بر متحرک بودن و سهولت در آماده سازی نمونه طراحی نمود. با اتصال مولکول‌های زیستی به نانومواد، دانش Nano-biorecognition پا به عرصه‌ی وجود گذاشت. هر نانوذره با اندازه‌ای حدود ۱۰۰ نانومتر می‌تواند به طور مؤثری به ۲۰۰-۱۵۰ مولکول آنتی‌بادی متصل شود و در نهایت بیش از ۳۰۰ جایگاه فعال (دو جایگاه برای هر ملکول آنتی‌‌ژن) ایجاد نماید. پوشاندن نانوذرات با بیوملکول‌ها باعث ایجاد اتصالات چندتایی بین نانوذرات و سلول‌های هدف می‌شود، بنابراین نانوذرات فعال شده نسبت به بیوملکول‌های آزاد دارای تمایل بیشتری برای اتصال هستند. نانوذرات مغناطیسی بطور گسترده‌ای در تشخیص بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، باتوجه به اینکه بیماری‌ها در سطح سلولی و مولکولی می‌توانند تشخیص داده شوند. بنابراین خیلی از بیماری‌ها را می‌توان در مراحل ابتدائی تشخیص داد و این مورد بویژه در مورد بیماری‌های کشنده نظیر سرطان‌ها، حائز اهمیت است در اوخر دهه‌ی۱۹۷۰ محققان پیشنهاد استفــاده از حامل‌های مغناطیسی برای هدایت دارو به سمت هدف مورد نـظر در درون بدن را ارائه دادنداستفاده پزشکی از پودرهای مغناطیسی به دوران یونان باستان و روم برمیگردد، ولی به شکل اصولی و تحقیقاتی از سال ١٩٧٠ در علوم بیولوژی و پزشکی استفاده شد وپیش بینی می شود این ذرات در آینده نقش چشمگیری در رفع احتیاجات حیطه سلامت بشریت خواهند داشت. نانو ذرات مغناطیسی با تکیه بر فناوری نانو محدوده گسترده ای از کاربردهای تشخیصی و درمانی در بیماری هایی از جمله سرطان،بیماری های قلبی و عصبی را تسهیل کرده اند. نانوذرات مغناطیسی به فراوانی در تحویل هدفمند عوامل درمانی استفاده می شود وبر اساس هدف یابی دارویی مغناطیسی (MDT^[2]) که شامل تمایل قوی بین لیگاند و گیرنده می باشدیا ازطریق جذب مغناطیسی بافت خاص عمل می کنند. نانو ذرات مغناطیسی به سبب امکان کنترل از راه دورعوامل درمانی در انتقال ذرات به بافت مورد نظر بسیار قابل توجه هستند، وبه همین سبب آنها را حامل های هدفمند مغناطیسی می نامند(MTC ^[۳]).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

شکل ۱-۱ استفاده از ذرات مغناطیسی در دارو رسانی (ابتدا ذرات متصل به دارو مورد نظر در نزدیکی بافت مورد نظر تزریق می گردد.سپس با بهره گرفتن از یک آهن ربا ذرات در بافت مورد نظر متمرکز می شوند تا اینکه بیشترین تاثیر در بافت ایجاد گردد
اتصال دارو به ذرات مغناطیسی می‌تواند باعث کاهش دز مصرفی دارو و نیز کاهش هزینه‌های مصرف و همچنین تا حدود زیادی منجر به کاهش اثرات شدید جانبی داروها گردد. در بهترین حالت، دارو باید به سطح و یا توده‌ی ذرات مغناطیسی متصل گردد. اندازه، بار و شیمی سطح ذرات تا حدودی بر جریان خون و دسترسی زیستی^[۴] آن‌ها در درون بدن تاثیر دارد. در مجموع می‌توان چنین بیان کرد که ویژگی‌های مغناطیسی و کاربردی ذرات به شدت وابسته به اندازه‌ی ذرات مغناطیسی و قدرت میدان مغناطیسی احاطه کننده‌ی بافت مورد نظر می‌باشد. همچنین برخی پارامترهای هیدرودینامیک همچون آهنگ جریان خون، غلظت ذرات و مسیر تزریق نیز حائز اهمیت است. تاکنون مطالعات محدودی در رابطه با انتقال دارو در بدن انسان صورت گرفته است. به عنوان مثال تحقیق کلینیکی انجام گرفته توسط Lubbe نشان می‌دهد که تزریق ذرات مغناطیسی در مورد ۱۴ بیمار نتایج خوبی در بر داشته است. این بررسی مجوز خوبی برای استفاده‌های کلینیکی از این ذرات می‌باشد. اگرچه هنوز محدودیت‌های زیادی همچون امکان گرفتن رگ‌های خونی به علت تجمع ذرات مغناطیسی، مشکلات مواجه در رابطه با ارسال دارو به بافت‌های عمیق برای دارو رسانی مغناطیسی وجود دارد، اما محققان باور دارند که این موانع روزی برطرف خواهد شد و ذرات مغناطیسی به عنوان یک ابزار مرسوم در درمان سرطان مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
در واقع نانو ذرات فلزی مدتهاست بکار میروند مثل استیل داماسکوس که برای ساخت شمشیر و یا کاپ لیکارگوس که رنگ منحصر بفردی دارد[۳,۵]. اگر چه، ذرات نانو مدتهاست بکار رفته اند، اما مشخص نیست که مقیاس ذرات نانو چقدر بوده است. احتمالا این یک روش تصادفی برای تولید ذرات نانو بوده است.
شکل۱- ۲ نانو سیم ها در استیل داماسکوس
شمشیر یا تیغ ساخته شده از استیل داماسکوس^[۵] حدود ۵۰۰ سال پس از میلاد مسیح ساخته شد[۶]، این شمشیر به این دلیل مشهور شد که:
خیلی قوی
تیز
انعطاف پذیر
زیبا بود.
افسانه جالبی در مورد شمشیر وجود دارد که این شمشیر می تواند صخره ها را تمیز ببرد و هنوز انقدر تیز باشد تا بتواند یک روسری ابریشمی را روی هوا به دو نیم کند.بسیاری از دانشمندان سعی دارند این خواص خاص را بر ملا کنند و با لوله های نانو کربنی چند جداره در استیل مواجهند.
ذرات نانو(۱-۲۰۰ نانو متر) خواص کاتالیست، نوری و الکترونی دارد. خواص آن نیز به روش چگونگی آمادگی ذرات نانو برای کنترل اندازه و شکل ذرات نانو مربوط می شود که بلوک های ساختمانی مهیجی را برا ی دستگاه ها، ساختار و وسایل با مقیاس نانو ارائه می دهد. مینیاتور سازی ساختارها با روش های مکانیکی و لیتوگرافی شعاع الکترونی به محدودیت های تئوری حدود ۵۰nm رسید.
کاپ مشهور گلاس لیکورگوس^[۶] مربوط به زمان های رنسانس (قرن چهارم بعد از میلاد) حاوی ذرات نانوی طلا و نقره به نسبت تقریبی۳ :۷ است که قطری حدود ۷۰ نانومتر دارد.وجود ذرات نانو ذرات فلزی رنگ خاصی به نقاشی این لیوان می دهد، وقتی در نور منعکس شده مشاهده می شود برای مثال در نور خورشید سبز بنظر می رسد.این لیوان هنوز در موزه بریتانیا مشاهده می شود.
شکل ۱-۳ وجود رنگ قرمز و سبز در جام لیکورگوس به علت وجود نانو ذرات طلا و نقره در شبکه بلوری شیشه

نانوفناوری :
در فرهنگ واژه شناسی علم و فن‌آوری پیشوند نانو به معنای ۰۰۰،۰۰۰،۱۰۰۰/۱ واحد می‌باشد، مثلاً nm 1 به معنای یک میلیاردم متر یا ۹-۱۰×۱متر می‌باشد، مقیاس نانومتر یک مفهوم سه بعدی طبیعی برای مولکول‌ها و اثرات آن‌ها می‌باشد. در نانوفناوری ما با اشیاء یا موضوعات در مقیاس نانو سرو کار داریم. باید توجه داشت که خواص و عملکرد اشیاء در مقیاس نانو با چیزی که در ابعاد معمولی و بزرگتر وجود دارد، به مقدار قابل توجهی متفاوت می‌باشد. در گویش عمومی بحث علوم نانو، خواص مواد در مقیاس اتمی، ملکولی و ماکروملکولی را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. در بحث صنعت نانو ما با طراحی، ساخت و بکارگیری تجهیزات، سامانه‌های با کنترل دشوار^[۷]و اندازه‌ی آن‌ها در مقیاس نانو سروکار داریم. ذرات نانو در رشته های گونانون مهم هستند، آنها در کل می توانند بصورت دو موضوع طبقه بندی شوند یعنی مهندسی شده و غیر مهندسی شده. نانو ذرات مهندسی شده عمدا با خواص فیزیکی ساخته شده طراحی و ایجاد می شوند تا نیاز کاربرد های خاص را برآورده کنند. آنها می توانند محصول را به خودی خود به پایان برسانند مثل در حالت نقاط کوانتومی، سنسور برای اهداف خاص یا آنها می توانند بخشی باشند که در محصولات نهایی جدا مانند کربن سیاه در محصولات لاستیکی گنجانده می شوند. در هر روشی خواص فیزیکی ذره برای عملکرد آنها یا کار محصولی که آنها در آن گنجانده می شوند خیلی مهم می باشند. از طرف دیگر، نانو ذرات مهندسی نشده بصورت غیر عمدی نانو ذرات تولید نشده می باشند مثل نانو ذرات اتمسفری ایجاد شده در طول احتراق. با نانو ذرات مهندسی نشده، خواص فیزیکی نیز نقش مهمی بازی می کنند بطوریکه آنها تعیین می کنند آیا تاثیر منفی در نتیجه وجود این ذرات روی می دهد یا نمی دهد
ذرات مغناطیسی مواد فاز جامد پاسخ دهنده به مغناطیس هستند که می توانند به شکل نانوذره منفرد یا تجمعی از ذرات میکرو و نانو باشند.هر کدام از انواع نانوذرات در زمینه خاصی استفاده می شوند.ترکیب،سایز و مسیر سنتز نانو ذرات مغناطیسی با توجه به نوع کاربری آنها متفاوت است اما ذرات سوپر پارامغناطیس، فرو و فری برای انواع کاربردهای دارورسانی قابل استفاده هستند. اینگونه مواد به دلیل گشتاور مغناطیسی واحد شبکه و ساختار دمین ها شدیدا از میدان مغناطیسی خارجی متاثر می شوندبه نحوی که در غیاب میدان مغناطیسی خارجی به صورت یک ذره غیر فعال عمل می کنند.
تک دمین بودن و سوپرپارامغناطیسی ازویژگی های نانوذرات مغناطیسی هستند که منشا بسیاری از خواص منحصر به فردشان می باشد. مطمئناً درک و کنترل خواصمغناطیسی نانوذرات، مکانیسم خواص ‏مغناطیسی مواد و طراحی و کنترل آن را روشن خواهدساخت. نانوذرات مغناطیسی، به دلیل کاهش ‏حوزه‌های مغناطیسی و در نتیجه ایجاد خاصیتسوپر پارامغناطیس آینده‌ی درخشانی دارند.
شکل ۱-۴ اندازه نسبی ذرات در مقیاس نانو در مقایسه با مولکول های دیگر
۱-۳ نانو ذرات :
نانوفناوری با توجه به اینکه بیشتر با ابعاد و شاخصه‌های مواد در ابعاد ریز بستگی دارد، این قابلیت را داراست، که در حوزه‌های مختلف علم و فناوری تاثیر گذار باشد. این پدیده به سرعت جایگاه خود را در تحقیق و توسعه باز کرده و تمامی زوایای مرز دانش و فناوری را تحت الشعاع خود قرارداده است. دامنه‌ی آن، از مواد و انرژی گرفته تا اطلاعات و ارتباطات، از اتم گرفته تا فضای لایتناهی را در بر می‌گیرد. نانوفناوری قبل از اینکه یک علم بین رشته باشد، بیشتر یک هنر یا صنعت ترکیبی است. با توجه به این مطلب نانوتکنولوژیست‌ها با ترکیب روش‌های مختلف ماکرو و میکروئی و بردن آن‌ها به ابعاد نانو خلاقیت‌های بسیاری را به کاربرده‌اند.
شکل ۱-۵ شکل های مختلف نانو ذرات که تا کنون شناخته شده اند

طبقه بندی نانو ذرات :
متدوال ترین نانو ذرات شامل نانو ذرات نیمه رسانا، سرامیکی، پلیمری و فلزی می باشند. بسیاری از سنتزهای ذرات نانوی کلوئیدی شناخته شده اند اما کار های انجام شده اخیر به سنتز ذرات نانو مخصوصا برای ساخت دستگاه ها و ساختارهای نانو اختصاص می یابد. این ذرات ممکن است شامل یک ماده خاص در یک اندازه خاص باشد یا اساسا سطح مشخصی داشته باشند. داشتن چند درجه کنترل بر شکل ذرات نانو ممکن است.پایداری ذرات نانو نیز یک نکته است، اقدامات احتیاطی خاص باید برای جلوگیری از انباشتگی یا رسوب آنها اتخاذ گردد. به علت اینکه در این تحقیق نانو ذرات فلزی مورد استفاده قرار گرفتند، بر روی این نانو ذرات به طور خاص تمرکز بیشتری می کنیم.
۱-۴-۱ سوپر پارا مغناطیس:
خواص سوپر ‏پارامغناطیس نانو ذرات مستقیماً تحت تاثیر آنیزوتروپی مغناطیسی نانوذرات است.‏ هنگامی که ممان مغناطیسی نانو ذرات در جهت محور آسان بلور است، مقدار انرژی آنیزوتروپی ‏مغناطیسی (EA‏) کمینه می‌شود. در نانوذرات مغناطیسی کروی، آنیزوتروپی بلور مغناطیسی برابر باآنیزوتروپی ‏مغناطیسی کل است. این آنیزوتروپی به عنوان سدی برای تغییر جهت مغناطیسیاست. هنگامی که ‏اندازه نانوذرات تا حد آستانه‌ایی کاهش می‌یابد،‏EA‏ برابر با انرژی فعال‌سازی ‏گرمایی ‏‎(KBT)‎‏ می‌شود. با وجود سد انرژی آنیزوتروپی کوچک، جهت مغناطیسی نانوذرات به راحتی ‏توسط انرژی فعال‌سازی گرمایی ویا میدان مغناطیسی خارجی تغییر می‌کند. اگر انرژی گرمایی بیشتر ‏از ‏EA‏ باشد، تمام جهات و ممان مغناطیسی در جهات کاتوره‌ایی قرار می‌گیرند. اساساً رفتار کلی‏نانوذرات مغناطیسی مانند اتم‌های سوپر پارامغناطیس است. اگرچه نانوذرات هنوز خاصیتمغناطیسی ‏کمی دارند هر ذره مانند یک اتم پارامغناطیس عمل می‌کند، اما ممان مغناطیسی بزرگی دارد. چنین ‏رفتاری، سوپر پارامغناطیس نامیده می‌شود(شکل۱-۶). در ماده‌ی سوپر پارامغناطیس، جهت مغناطیسی نانوذرات به ‏جای جهت خاصی، سریعاً در حال تغییراست. دمایی که سد انرژی آنیزوتروپی مغناطیسی نانوذرات ‏همیشه بر اثرژی فعال سازی گرمایی غلبه می‌کند، دمای بلوکه نامیده می‌شود.
شکل۱-۶ ساختار مواد سوپر پارامغناطیس
۱-۴-۲ نانو ذرات فلزی :
در سال ۱۸۵۷ مایکل فارادی^[۸] اولین مطالعات اصولی را در زمینه سنتز و رنگ کلوئیدی طلا انجام داد[۵]. او متوجه شد که رنگ قرمز نانو ذرات طلا به خاطر اندازه کوچک آنها می باشد، زیرا بر هم کنش این ذرات با نور در مقایس نانو با توده طلا متفاوت می باشد. اگر چه کارهای او بیشتر جنبه کیفی داشتند اما راه را برای بررسی بیشتر نانو ذرات فلزی و کاربردهای گسترده آن ها همواره نمود. از آن زمان هزاران مقاله علمی در زمینه سنتز، اصلاح^[۹] بررسی خواص و تجمع نانو ذرات فلزی منتشر شده است که بسیاری از خواص فیزیکی و شیمیایی این ذرات که توجیه کننده ویژگی های رفتاری آنهاست را بیان میکند. امروزه نانو ذرات فلزی به طور گسترده در بیوشیمی، کاتالیز واکنش ها، حسگرهای زیستی و شیمیایی و در سیستم های نانو الکترونیک مورد استفاده قرار می گیرند [۶,۸]. .نانو ذرات حاصل از فلزات اصلی دیگر نیز ممکن است با احیاءآماده شوند مثل ذرات نقره حاصل ازAgNo₃، پلادیوم حاصل از H₂[PdCl₄] و پلادیوم حاصل از H₂[PtCl₆]. [26,27] این شباهت ها در آماده سازی این کلوئید های فلزی مختلف، سنتز ذرات فلزی مخلوط شده را ممکن می سازد که امکان دارد اساسا با هر فلز دیگری فرق داشته باشد[۲۹]. برای مثال، احیا یا کاهش ترکیبات نمک های فلزی اصلی می تواند منجر به تشکیل آلیاژ یا ذرات ریز مخلوط شود. جالب تر اینکه، ذرات مرکب می تواند در پوسته با سنتز یک هسته کلوئیدی کوچک بعد از بزرگ شدن آن با یک فلز متفات ساخته شود کلوئید طلا می تواند با نقره پوشیده شود. نانو ذرات فلزی با پوسته های مختلف مثل، گرافیت غیر فلزی، رسانا یا نیمه رساناCds پوشیده می شود.
ذرات مغناطیسی تحت یک میدان مغناطیسی خارجی می چرخند و به منظور جابجایی ذرات در یک جهت خاص از فضا باید از یک میدان ناهمگن استفاده شود.اثر نیروی مغناطیسی بر روی این ذرات در یک سوسپانسیون مایع با مغناطش ذرات،چگالی جریان مغناطیسی و گرادیان میدان مغناطیسی متناسب است.
شکل ۱-۷ اثر میدان خارجی بر ذرات مغناطیسی
خواص نوری نانو ذرات فلزی نظیر طلا و نقره بسیار قابل توجیه می باشد، که همین امر استفاده از آنها را در طول دهه گذشته افزایش داده است تحقیقات نشان می دهد تغییر رنگ این ذرات از تغییر در ترکیب، اندازه و شکل آنها ناشی می شود که در قسمت های بعدی درباره منشآ این رنگ به طور مفصل بحث خواهیم کرد.
شکل ۱-۸ نمونه هایی از نانو ذرات فلزی با شکل و اندازه مختلف، شکل سمت چپ تصاویر میکروسکوپ الکترونی عبوری^[۱۰] نانو ذرات طلا کروی و میله ای (a,b) و نانو منشورهای نقره © و شکل سمت راست محلول کلوئیدی نانو ذرات آلیاژ طلا و نقره با افزایش غلظت طلا(d) نانو میله های طلا با افزایش نسبت ابعادی^[۱۱] و نانو منشورهای نقره با افزایش اندازه جانبی را نشان می دهد[۹]
۱-۴- ۳ نانو مواد سه‌بعدی :
درخت‌سان‌ها
درخت‌سان‌ها مولکول‌هایی بزرگ و پیچیده‌اند، که ساختار شیمیایی کاملاً تعریف‌ شد‌ه‌ای دارند. از نقطه نظر شیمی درخت‌سان‌ها ماکرومولکول‌های نسبتاً کامل و یکنواختی (هم‌اندازه و هم‌شکل) هستند که دارای معماری سه‌بعدی منظم و به‌شدت شاخه‌شاخه می‌باشند. آن‌ها از سه بخش اصلی هسته، شاخه‌ها و گروه‌های انتهایی تشکیل شده‌اند. روش‌های ساخت آن‌ها بطور کلی به دو روش واگرا و هم‌گرا می‌باشد. به دلیل پیشرفت‌های اخیر در شیمی سنتزی و روش‌های تعیین مشخصات، توسعه سریع این نوع جدید از پلیمر‌ها ممکن شده است و ساخت انواع چارچوب‌های درخت‌سانی با ابعاد نانومتری تعریف ‌شده (۳ تا ۵ نانومتر برای نسل‌های بالا) و تعداد گروه‌های عاملی انتهایی مشخص عملی شده است. وگنل۲، اولین مثال از یک روال سنتزی تکراری برای خلق ساختار‌های شاخه‌ای کاملاً تعریف ‌شده را در سال ۱۹۷۸ گزارش کرد. او این روال را «سنتز آبشاری» نامید. در اوایل سال‌ ۱۹۸۰ دنکوالتر سنتز درخت‌سان‌های مبتنی بر ال- لیزین را ثبت نمود. این اختراع ساختارهایی را تا پیچیدگی نسل‌های بالا معرفی می‌کرد. اولین ساختار‌های درخت- ‌وار‌ه‌ای که کاملاً مورد بررسی قرار گرفته، توجه زیادی را به خود جلب کرد و اخیراً کاربردهایی در پزشکی و دارورسانی برای آن‌ها مشخص شده است.
۱-۴-۴ نانومواد دو بعدی:
غشاء‌های نازک
در دنیای کنونی تغییرات سطحی به یک فرایند مهم و اساسی تبدیل شده است. در این مورد روش‌هایی شامل ایجاد لایه‌های نازک یا پوشش‌ها بر روی سطوح است و این کار افزایش کارآیی و محافظت سطوح را به دنبال دارد. رسوب یک لایه نازک (نانولایه) برای پوشش‌ دهی در اکثر صنایع جایگاه مهمی برای خود یافته است. نانولایه‌ها دارای یک ساختار نانو ذره‌ای می‌باشند که این ساختار یا از توزیع نانوذرات در لایه ایجاد می‌شود و یا به وسیله یک فرایند کنترل شده، در حین رسوب ایجاد می‌گردد. فیلم‌های نانویی لایه نازک، که بر روی سطح یک زیر پایه نشانده می‌شوند کاربردهای عمدتاً الکترونیکی دارند. همانند زیرلایه‌ها، خازن‌ها، قطعات حافظه، آشکارسازهای مادون قرمز و راهنماهای موجی.
۱-۴-۵ نانو مواد تک بعدی :
چنانچه مواد را در یک بعد به مقیاس نانو در بیاورند ساختارهای تک‌ بعدی نانو خواهیم داشت، که خود قابل تقسیم بندی به گروه‌های زیرند.
۱-۴-۶ نانولوله‌ها:
لفظ نانولوله در حالت عادی در مورد نانولوله‌های کربنی به کار می‌رود، هر چند که اشکال دیگری از نانولوله همچون انواع ساخته شده از نیترید بور یا حتی نانولوله‌های خودآرای آلی نیز وجود دارد. نانولوله‌ها با خواص مکانیکی، الکتریکی و اپتیکی برجسته، در مصارف الکترونیکی با بیشترین توجه روبه‌رو شده‌اند. همچنین نانولوله‌ها برای نگهداری هیدروژن و هیدروکربن‌ها جهت استفاده در پیل‌های سوختی نیز مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. نانولوله‌ها نیز به دو گروه تک‌دیواره و چند‌ دیواره قابل تقسیم‌اند[۲۰,۲۱] .
۱-۴-۷ نانومیله‌های طلا^[۱۲]:

در رابطه بالا t مقدار حدس می باشد که در مرحله ی n وn+1 قبلا انجام شده است.  مقدار تابع محاسبه شده پس از حل معادله ی دیفرانسیل در مرز  می باشد که براساس حدس مرحله  ام بدست آمده است و  نیز مقدار واقعی تابع در مرز  است. معادله اصلاح حدس برای مسائلی با شرایط مرزی متفاوت به صورت های زیر است:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱- اگر در  شرط مرزی به فرم  باشد(شرط مرزی نوع اول)، برای اصلاح حدس در  معادله (۴-۳۲) مورد استفاده قرار می گیرد.
۲- اگر در  شرط مرزی به فرم  باشد(شرط مرزی نوع دوم)، معادله ی اصلاح حدس نیز بر اساس مشتق تابع در  نوشته خواهد شد. همچنین معیار همگرایی نتایج، نزدیک شدن مشتق تابع محاسبه شده با مشتق واقعی در این مرز است. در این مورد معادله اصلاح حدس به صورت زیر است:

۳- اگر در  شرط مرزی به فرم  باشد(شرط مرزی نوع سوم)، معادله ی اصلاح حدس نیز بر اساس تابع  بررسی می شود و در معادله درون یابی جایگذاری می شود. در این مورد معادله اصلاح حدس به صورت زیر است:

در تکنیک پرتابی برای حل معادلات دیفرانسیل مرتبه اول تولید شده به شرایط اولیه نیاز داریم و همواره از مرزی که حل مسئله را شروع می کنیم، باید شرط اولیه موردنیاز را حدس بزنیم. در این صورت حالت های مختلفی پیش می آید:
۱- اگر در  شرط مرزی نوع اول معلوم باشد، حدس مورد نیاز مشتق تابع خواهد بودیعنی  که  مقدار عددی حدس برای مشتق تابع در این مرز است.
۲- اگر در  شرط مرزی نوع دوم معلوم باشد، حدس مورد نیاز باید مقدار تابع باشد، بنابراین  که  مقدار عددی حدس برای تابع در این مرز است.
۳- - اگر در  شرط مرزی نوع سوم معلوم باشد، لازم است مقدار تابع یا مشتق تابع حدس زده شود و با جایگذاری در معادله شرط مرزی نوع سوم، مقدار مشتق تابع یا خود تابع برای حل مسئله مشخص شود.
۴-۲-۲-۲- اصلاح حدس بر اساس روش نیوتن
در این روش سعی می شود تغییرات تابع مسئله نسبت به حدس اولیه نیز مورد توجه قرار گیرد و این رفتار باعث اصلاح حدس در حین حرکت از یک مرز به سمت مرز دیگر می شود.
به این منظور، ابتدا معادله درون یابی(۴-۳۲) به صورت زیر تغییر شکل می یابد:

مخرج کسرعبارت است از مشتق عددی تابع  نسبت به  (حدس) در دو مرحله پیاپی. بنابراین می توان نوشت:

با تغییر شمارنده  به  می توان معادله را از مرحله حدس  ام شروع کرد: